ทุกวันนี้ห้องสมุดในกรุงเทพฯ พอมีให้เห็นมากขึ้นกว่าเมื่อก่อน แต่ที่จะเข้าไปใช้บริการได้อย่างสบายใจ ไม่ต้องกังวลถึงกฎระเบียบต่างๆ เดินทางง่าย และมีบรรยากาศเป็นกันเอง ร่มรื่น ชวนให้รู้สึกรื่นรมย์ กลับมีจำนวนแทบนับนิ้วได้
หนึ่งในนั้นคือ ห้องสมุดประชาชนแสงอรุณ ที่ตอนนี้กลายมาเป็น บ้านแปลนคาเฟ่
คาเฟ่แห่งนี้ตั้งอยู่ในสาทร ซอย 10 ที่นับว่าเป็นย่านสำคัญทางธุรกิจของกรุงเทพฯ ทุกครั้งที่นึกถึงสาทร เรามักเห็นภาพรถติด คนทำงานเดินขวักไขว่ ตึกระฟ้ามากมาย
ทว่าเมื่อได้เดินเข้ามาในสาทร ซอย 10 และพบกับ บ้านแปลนคาเฟ่ ที่มีความร่มรื่นจากแมกไม้ใหญ่ และพื้นที่ที่ออกแบบเน้นไปทางเรียบง่าย โปร่งโล่ง ทำให้รู้สึกเหมือนได้หยุดพักจากความวุ่นวายในเมืองใหญ่ ไหนจะยังมีชั้นหนังสือเรียงรายให้ใช้บริการฟรี
สำหรับเราที่เป็นคนรักหนังสือและชอบบรรยากาศของคาเฟ่ บอกได้เลยว่าที่นี่คือสถานที่ชุบชูใจชั้นดี
ห้องสมุดประชาชนที่กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง
แม้ตัวคาเฟ่ห้องสมุดแห่งนี้จะเพิ่งเปิดได้ประมาณ 2 ปี แต่ใครที่รู้สึกคุ้นชื่อ ‘บ้านแปลน’ เป็นพิเศษก็ไม่ต้องแปลกใจ เพราะที่นี่คือส่วนหนึ่งของ ‘แปลน’ กลุ่มคนจากประวัติศาสตร์ทางการเมืองเมื่อช่วงปี 2516 ที่รวมตัวกันก่อตั้งธุรกิจด้านการออกแบบหลากหลายแขนง โดยมีจุดประสงค์เพื่อสร้างสรรค์สังคมที่มีคุณภาพ
เอ-ศิริวรรณ เจือแก้ว สถาปนิกฝ่ายวิจัยและพัฒนา ของบริษัท แปลน แอสโซซิเอทส์ จำกัด ผู้รับหน้าที่เป็นผู้จัดการบ้านแปลนคาเฟ่ เล่าให้เราฟังถึงอดีตของร้านว่า เดิมทีที่นี่เป็นห้องสมุดประชาชนแสงอรุณภายใต้มูลนิธิสานแสงอรุณที่จัดตั้งโดยกลุ่มแปลน ซึ่งมีเป้าหมายเป็นแหล่งความรู้ให้ประชาชนตามความตั้งใจของคนในกลุ่ม
แต่เมื่อเวลาผ่านไป ประกอบกับพฤติกรรมของผู้คนที่ปรับเปลี่ยนตามยุคสมัย ความนิยมของห้องสมุดก็ลดลงเรื่อยๆ ทำให้กลุ่มแปลนตัดสินใจปิดห้องสมุดไปราว 1 ปีในช่วงปี 2559 – 2560
“ด้วยความที่ออฟฟิศกลุ่มแปลนก็อยู่แถวนี้กัน และยังยึดมั่นในแนวคิดที่อยากช่วยเหลือสังคม นอกจากกิจกรรม CSR ที่พวกเราร่วมกันทำระหว่างบริษัทอยู่เรื่อยๆ แล้ว เลยคิดกันว่าอยากให้พื้นที่ตรงนี้กลับมามีชีวิตชีวาด้วยกันอีกครั้ง เหมือนเป็นสถานที่ของอีกยุคสมัยที่คนมาใช้พบปะพูดคุยกัน”
จากตอนแรกที่คิดถึงการทำร้านอาหาร แต่ด้วยความที่อยากเก็บส่วนห้องสมุดไว้ ทำให้สุดท้ายมาลงตัวที่คาเฟ่กึ่งห้องสมุด ที่ใครอยากมาพบปะ พูดคุย ทำงาน ดื่มกาแฟ ทานขนม และอ่านหนังสือก็ได้ทั้งนั้น ไม่จำเป็นต้องเป็นคนในบริษัทกลุ่มแปลนหรือคนในย่านนี้
“อีกความตั้งใจเราคือ อยากให้มันเป็นพื้นที่ที่เชื่อมโยงกิจกรรมต่างๆ เพราะปกติเราทำกิจกรรม CSR กับมูลนิธิที่มีสายสัมพันธ์กันอย่างมูลนิธิพิพิธภัณฑ์แม่และมูลนิธิชีววิถี
“นอกจากไปช่วยเขาออกแบบสำนักงานใหม่และประชาสัมพันธ์กิจกรรมของมูลนิธิแล้ว เราก็ใช้พื้นที่ตรงนี้ที่อยู่ใจกลางเมืองและมีศักยภาพมาสนับสนุนพวกเขา ด้วยการเป็นที่จัดกิจกรรมและนำสินค้าของมูลนิธิมาวางจำหน่าย เพื่อให้เป็นพื้นที่เชื่อมโยงคนกับกิจกรรม เมืองกับชนบท”
จุดฟูลสต็อปที่ร่มรื่นของคนเมือง
อาจเพราะเป็นผลงานการออกแบบของกลุ่มแปลนที่ขึ้นชื่อด้านการออกแบบ ถึงทำให้บ้านแปลนคาเฟ่มีบรรยากาศสบายๆ ไม่รู้สึกถึงความรีบกินรีบออกเหมือนคาเฟ่หลายแห่งที่เราเคยไป
นอกจากมีพื้นที่ด้านในและด้านนอกให้เลือกนั่งตามความสะดวกแล้ว ตัวร้านยังมีชั้นสองที่เรียงรายไปด้วยชั้นหนังสือจากห้องสมุดเก่าให้เดินขึ้นไปใช้บริการด้วย
จากที่ได้เดินสำรวจมา แม้หนังสือบางส่วนต้องถูกคัดออกไปเก็บไว้ เนื่องจากพื้นที่ที่น้อยลงจากการแปลงเป็นคาเฟ่ แต่ถึงอย่างนั้นก็ยังมีหนังสือมากมายหลายประเภทให้เลือกอ่าน ทั้งนิยาย วิชาการ ประวัติศาสตร์ ศิลปะ ฯลฯ บางชื่อเรื่องมีครบทั้งซีรีส์เลย
สำหรับเรา ที่นี่ทำให้รู้สึกเหมือนอยู่ในห้องสมุดที่ไม่จำเป็นต้องทำตัวเรียบร้อย ห้ามส่งเสียงดัง แถมมีมุมให้นั่งอ่านหนังสือชมวิวผ่านกระจก คนชอบอ่านหนังสือแบบเราเห็นแล้วคันไม้คันมืออยากหยิบหนังสือบนชั้นสักเล่มไปนั่งทอดหุ่ยอ่านยาวๆ ชะมัด
นอกจากส่วนคาเฟ่ที่เสิร์ฟขนมกับเครื่องดื่มรสชาติดี มุมจำหน่ายสินค้าออร์แกนิกกับโปรดักต์จากชาวบ้านต่างจังหวัด และส่วนหนังสือที่ทำให้ที่นี่มีชีวิตชีวา รู้สึกเป็นมิตรแล้ว บ้านแปลนคาเฟ่ยังมีชั้นจัดแสดงงานศิลปะเล็กๆ ที่ริเริ่มจากมิตรสหายในกลุ่มแปลนที่ทำเรื่องศิลปะสาธารณะ
เอเล่าว่า เธอกำลังติดต่อศิลปินคนอื่นๆ ที่รู้จักกันให้นำชิ้นงานมาวางเพิ่ม เพราะได้ทั้งตกแต่งร้านและยังเป็นการเปิดพื้นที่ให้ศิลปินได้จำหน่ายงานด้วย
“เราอยากให้ร้านเป็นเหมือนห้องรับแขกบ้านเรา เพราะคนทำงานหลายคนที่แปลนก็อยู่กันมานานเป็นยี่สิบสามสิบปี เลยไม่ได้อยากให้ที่นี่ต้องเนี้ยบกริบ อยากให้เป็นจุดฟูลสต็อปของเมือง คนมาแวะหยุดพักกัน คนทำงานแถวนี้อยู่แต่ในห้องในออฟฟิศ ก็อยากให้มองที่นี่เป็นที่ผ่อนคลาย คนมานั่งทั้งวันเราก็ไม่ติดอะไรเลย ดีซะอีก จะได้ครึกครื้น”
พื้นที่จัดกิจกรรมที่เชื่อมโยงผู้คนเข้าหากัน
แม้ตอนนี้ บ้านแปลนคาเฟ่ดูจะเป็นพื้นที่ที่ตอบสนองความตั้งใจของกลุ่มแปลน และทำหน้าที่เป็นจุดพักใจให้ชาวสาทรกับคนกรุงที่อยากหลีกหนีความวุ่นวายในเมืองได้ค่อนข้างครบถ้วนแล้ว แต่ความจริงที่นี่ยังมีอีกหนึ่งภารกิจที่อยากทำให้ได้
“พื้นที่ว่างที่เป็นขั้นบันไดตรงนี้ เราตั้งใจให้เป็นพื้นที่จัดกิจกรรมอย่างฉายหนัง เสวนา สัมมนาที่เกี่ยวกับสังคม แต่เพราะโควิด-19 ที่ทำให้เรายังจัดงานไม่ได้” เอเล่าด้วยความเสียดาย
เอาเข้าจริงเราก็รู้สึกไม่ต่างจากเธอ เพราะตอนมาถึงที่นี่ เราเองก็มองว่าพื้นที่หลายส่วนของคาเฟ่เหมาะกับการจัดกิจกรรมที่หลากหลาย มันคงจะดีไม่น้อยเลยถ้าผู้คนจะได้พูดคุยเชื่อมโยงกันมากขึ้นผ่านพื้นที่ที่ร่มรื่นใจกลางเมือง
“หลังจากนี้ เราจึงมีแพลนจัดกิจกรรมด้านศิลปะ วิชาการ และสังคมให้มากขึ้น เพื่อให้พื้นที่ตรงนี้รับใช้การสร้างประโยชน์ให้สังคมอย่างที่พวกเราตั้งใจ” ผู้ดูแลที่นี่บอกกับเราด้วยรอยยิ้ม
หลังจากแยกย้าย เราตั้งใจว่าจะกลับมานั่งอ่านหนังสือที่มุมหน้าต่างบนชั้น 2 ให้ได้ และจินตนาการเล่นๆ ว่า หากประเทศไทยทำห้องสมุดประชาชนที่มีอยู่ให้มีบรรยากาศแบบนี้ได้ คนคงอยากเข้าไปใช้งานเต็มไปหมด
Baan Plan Cafe
เปิดให้บริการทุกวัน
จันทร์-ศุกร์ เวลา 07.00 – 17.00 น.
เสาร์-อาทิตย์ เวลา 08.00 – 17.00 น.
โทร : 09-4747-1642 facebook: Baanplancafe
การเดินทาง : BTS เซนต์หลุยส์ ทางออก 3
Writer
แอน เดือนเพ็ญ
Photographer
ณัฐวุฒิ เตจา
Graphic Designer
