หากพูดถึงการจัดบ้านขึ้นมาเมื่อไหร่ หลายคนน่าจะนึกถึงชื่อ ‘มาริเอะ คนโดะ’ นักจัดบ้านชาวญี่ปุ่นเจ้าของหนังสือ The Life-Changing Magic of Tidying Up ที่โด่งดังไปทั่วโลก ขนาดเราเองยังหยิบยืมคำ Spark Joy ที่เธอใช้เวลาเจอสิ่งของที่จุดประกายความสุขมาพูดอยู่บ่อยๆ แต่สำหรับ คุณโทมาริ นักจัดบ้านในหนังสือ ‘คุณโทมาริ นักจัดบ้านด้วยการจัดใจ’ เราคิดว่าเธอไม่ได้เหมือนคุณมาริเอะเท่าไหร่หรอกนะ
“คนที่เก็บกวาดห้องให้เรียบร้อยไม่ได้คือคนที่มีปัญหาทางใจ” ด้วยความเชื่อเช่นนี้ งานหลักของ โทมาริ โอบะ นักจัดบ้านหญิงวัย 54 จึงไม่ใช่การช่วยทำความสะอาดบ้านให้เหล่าลูกค้า แต่เป็นการแนะแนววิธีจัด “เก็บ” หรือเลือก “ทิ้ง” ข้าวของรอบตัว ซึ่งจะส่งผลต่อการเปลี่ยนมุมมองความคิดในการใช้ชีวิตของผู้คนเหล่านั้น
อ่านคำโปรยเท่านี้ เราก็ทราบได้ทันทีว่านิยายหนา 300 กว่าหน้าเล่มนี้ไม่ได้มาสอนฮาวทูการจัดบ้านเท่านั้น แต่น่าจะช่วยจัดความรู้สึกข้างในหรือ ‘ใจ’ ของผู้คนควบคู่ไปด้วย และนี่คือเหตุผลสำคัญที่ทำให้เราเลือกหยิบเล่มนี้มาอ่านในช่วงคาบเกี่ยวของท้ายปีเก่า-ต้นปีใหม่ที่เป็นช่วงทำความสะอาดห้องและปัดเป่าเรื่องในใจครั้งใหญ่ของเรา
หลายคนน่าจะเคยประสบปัญหาทิ้งของไม่ลง เก็บของไว้ในบ้านจนเต็มไปหมดทั้งที่ไม่ได้ใช้ ซื้อของใหม่ทั้งที่มีของที่คล้ายกันอยู่แล้ว หรือกระทั่งไม่รู้ด้วยซ้ำว่าของที่ซื้อมาหมดอายุการใช้งานไปนานแล้ว ทั้งหมดนี้ถ้ามองเผินๆ ก็คงดูเป็นเรื่องปกติที่ใครก็เป็นกัน ทว่าความจริงแล้วมันต่างยึดโยงกับปัญหาภายใน ไม่ว่าจะเป็นการช้อปปิงบำบัดความเครียดที่คนทำงานออฟฟิศจำนวนมากประสบ หรือบางคนอาจสาหัสขนาดมีอาการโรคเก็บสะสมของ ไม่กล้าทิ้งของอะไรเลยเพราะกลัวไม่มีใช้ จนต้องพบแพทย์เพื่อรักษาอาการ
ฮารุกะ นางาซาวะ สาวออฟฟิศอายุสามสิบสอง ผู้หมดไฟในการทำงาน
เท็นโซ คูนิโทโมะ ช่างฝีมือทำปลาไม้วัยหกสิบกว่า ที่สูญเสียภรรยาไปด้วยโรคมะเร็ง
เอโกะ ซาเอกุสะ หญิงชราอายุเจ็ดสิบแปด อาศัยในคฤหาสน์หลังใหญ่ตัวคนเดียวไร้การเหลียวแลจากลูกหลาน
มามิโกะ อิเคดะ แม่บ้านวัยสี่สิบกลางๆ อดีตพนักงานต้อนรับของสายการบินระหว่างประเทศ ปัจจุบันทำความสะอาดบ้านได้แค่เพียงห้องเดียว
สี่คนนี้คือลูกค้าที่คุณโทมาริได้รับการว่าจ้างให้เข้ามาจัดการช่วยแก้ปัญหาให้ ซึ่งนอกจากปัญหาชีวิตที่จะได้ทราบผ่านเรื่องราวของพวกเขาแล้ว เรายังได้เรียนรู้วิถีชีวิตและการปฏิบัติต่อการทิ้งขยะของคนญี่ปุ่นไปพร้อมๆ กัน เพราะอย่างที่ทราบกันดีว่าการทิ้งขยะที่ญี่ปุ่นไม่เหมือนบ้านเราที่จะทิ้งอะไรก็ทิ้ง จะสะสมของไว้จนล้นบ้านก็ทำได้ ไม่มีปัญหาตามมาภายหลัง ดังนั้น การจัดการบ้านของชาวญี่ปุ่นจึงเป็นเรื่องที่ต้องมีระบบระเบียบแบบแผน ไม่ต่างจากการค่อยๆ แก้ปมยุ่งเหยิงในจิตใจของเหล่าตัวละคร
การแยกขยะก่อนทิ้งคือธรรมเนียมปฏิบัติของชาวญี่ปุ่นที่เรารู้อยู่แล้ว แต่การอ่านหนังสือเล่มนี้ทำให้เรารู้เพิ่มขึ้นว่าในระดับโครงสร้างเองรัฐบาลเขาก็มีการกำหนดรอบการทิ้งขยะแต่ละประเภท การจัดการขยะในรูปแบบต่างๆ ยกตัวอย่าง ขยะชิ้นใหญ่ที่ต้องแจ้งเทศบาลให้มารับโดยอาจมีค่าใช้จ่าย หรือหากต้องการส่งต่อขยะเครื่องใช้ไฟฟ้าก็ต้องเรียกให้ร้านที่ขายสินค้าเหล่านี้เก็บไปพร้อมจ่ายค่าขนส่งด้วย และเพราะมีกฎเกณฑ์แบบนี้ถึงทำให้การซื้อของบ่อยๆ หรือเก็บของไว้มากๆ สร้างภาระให้เจ้าของหรือลูกหลานในภายหลัง
ถึงจะรู้แบบนั้น แต่ในบรรดาลูกค้าของคุณโทมาริกลับมีตั้งแต่คนที่เก็บของทุกอย่างสุมไว้จนไม่มีที่ทางจะเดิน คนที่หาอะไรก็ไม่เจอเพราะไม่เคยจัดบ้าน ไปจนถึงคนที่บ้านสะอาดเอี่ยมเรียบร้อยแต่ซื้อของเข้าบ้านทุกวัน ซึ่งถ้าอ่านไปเรื่อยๆ เราจะค่อยๆ เข้าใจว่าทำไมตัวละครถึงเป็นหรือทำแบบนั้น พฤติกรรมการไม่ทิ้งของและไม่จัดบ้านไม่ใช่แค่เรื่องความเกียจคร้านหรือไม่มีเวลา แต่มีที่มาจากสภาวะจิตใจและปัจจัยภายนอกอย่างสภาพแวดล้อมด้วย
แน่นอนว่าตัวละครทั้งหลายเมื่อได้คุณโทมาริมาชี้ให้เห็นถึงปัญหาใจที่ส่งผลต่อการจัดบ้าน สถานการณ์ของพวกเขาย่อมคลี่คลายลง แต่ขณะเดียวกันก็ไม่ใช่ว่าทุกคนจะข้ามพ้นปัญหาไปได้ ซึ่งเราประทับใจไม่น้อยที่ Miu Kakiya นักเขียนสร้างเหตุการณ์แบบนี้ขึ้นมา ราวกับเธออยากปลอบประโลมบางคนให้รู้ว่ามันไม่เป็นไรเลยที่เราจะปลดล็อกปมในอดีตไม่ได้ ก็แค่ใช้ชีวิตและอยู่กับมันต่อไปนั่นแหละ
อีกจุดที่เราชอบคือ การที่มิอุเซตตัวละครให้ต่างวัยต่างอาชีพที่มีปัญหาต่างกัน ทำให้ผู้อ่านสามารถเห็นตัวเองในนั้นได้ไม่น้อยก็มาก อย่างเราเองเป็นพวกเก็บของไว้เผื่อได้ใช้ในอนาคต สุดท้ายก็พอกพูนเต็มบ้าน แถมยังไม่ได้หยิบมาใช้อีกต่างหาก จนพอเห็นตัวละครตัดใจทิ้งของบางส่วนไป เราก็ลองทำตามดูบ้าง และรู้สึกได้ถึงชัยชนะเล็กๆ ที่เกิดขึ้น
‘คุณโทมาริ นักจัดบ้านด้วยการจัดใจ’ ยังสอดแทรกภาพสะท้อนของสังคมญี่ปุ่นไว้อย่างแยบคาย ไม่ว่าจะแนวคิดชายเป็นใหญ่ที่เห็นได้ชัดเจนในตอนของเท็นโซ คูนิโทโมะ หรือคนยุคสงครามที่สมาทานวัตถุนิยม เพราะเคยใช้ชีวิตอย่างยากลำบากมาก่อน ไปจนถึงค่านิยมร่วมของเอเชียที่พ่อแม่หวังให้ลูกกลับมาอยู่บ้านดูแลเลี้ยงดู ซึ่งเราสามารถรับรู้ได้เลยว่ามิอุต้องการสื่อสารอะไรในการเขียนแต่ละเรื่อง (ขอบอกว่าเราเห็นด้วยกับเธอสุดๆ)
นิยายเล่มนี้อาจจะทำงานกับคนอ่านแตกต่างกันไป บางคนอาจลุกขึ้นมาจัดบ้านเพราะเห็นว่าจัดบ้านแล้วมันดีกับใจจริงๆ บางคนอาจกลับมาทบทวนถึงการใช้ชีวิตประจำวันของตัวเอง หรือบางคนอาจหันมาสำรวจความสัมพันธ์ที่มีต่อตัวเองและคนใกล้ตัว ทว่าสุดท้ายแล้วเมื่อถึงจุดหนึ่งทุกคนย่อมต้องเลือก ‘เก็บ’ หรือ ‘ทิ้ง’ ของบางอย่างหรือคนบางคนอยู่แล้ว เพื่อจะได้มีพื้นที่ในการเติบโตต่อไป
ว่าแล้วก็ไปจัดบ้านอีกซะหน่อยดีกว่า
Sources :
ประชาชาติธุรกิจ | prachachat.net/columns/news-161284
ห้องสมุดโรงพยาบาลศรีธัญญา | dmh.go.th/sty_lib/news/news/view.asp?id=30429
Writer
แอน เดือนเพ็ญ
Photographer
