พื้นที่สาธารณะที่ออกแบบมาเพื่อผู้หญิงควรเป็นอย่างไร การจะหาคำตอบนี้ได้ดีที่สุดคือการถามพวกเธอโดยตรง
Make Space for Girls (MSFG) คือองค์กรการกุศลในเมืองลอนดอน ที่จัดตั้งขึ้นโดยมีจุดประสงค์ในการรณรงค์การออกแบบพื้นที่สาธารณะที่ครอบคลุมความต้องการของผู้หญิงมากขึ้น หลังจากพบว่าพื้นที่สาธารณะหลายแห่งออกแบบโดยอิงการใช้งานของผู้ชายเป็นหลัก ทำให้พวกเธอรู้สึกเหมือนถูกกีดกันออกจากการใช้งานสวนและพื้นที่สาธารณะ
Urban Creature ขอหยิบเอา 7 พื้นที่สาธารณะใน 7 เมือง ที่ดำเนินงานโดยองค์กรนี้ และออกแบบพื้นที่จากการสอบถามความต้องการของเด็กผู้หญิงโดยตรงมารวบรวมไว้ให้ทุกคนดูกัน เพื่อทำความเข้าใจมุมมองที่ผู้หญิงมีต่อพื้นที่สาธารณะในท้องถิ่น และอุปสรรคที่เผชิญ รวมถึงเห็นความสำคัญของการเปิดโอกาสให้ผู้หญิงได้มีส่วนร่วมในกระบวนการออกแบบเมืองที่อยู่อาศัย
ปรับพื้นที่ เพิ่มแสงสว่าง ขยายทางเข้า-ออก
เมืองเวียนนา ประเทศออสเตรีย
การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับสวนสาธารณะ Einsiedler Park ในกรุงเวียนนา มีที่มาจากนโยบายที่ให้ความสำคัญเรื่องเพศมากกว่าเมื่อครั้งอดีต หลังจากพบว่าจัตุรัสเล็กๆ ที่มีรั้วล้อมรอบแห่งนี้ถูกวิจารณ์ว่า แม้จะเป็นพื้นที่สาธารณะแต่กลับถูกจับจองโดยกลุ่มเด็กผู้ชายเป็นหลัก
นำมาสู่การดำเนินกระบวนการปรึกษาหารือกับผู้เชี่ยวชาญ ทั้งกับเด็กผู้หญิงเองและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่นๆ อย่างตระหนักรู้ถึงปัญหาความเท่าเทียม จนเกิดเป็นสวนสาธารณะเดิมที่เพิ่มเติมเรื่องการเปิดพื้นที่ให้เด็กผู้หญิงเข้าไปใช้งานได้โดยไม่รู้สึกถูกกีดกัน
การเพิ่มเติมที่ว่าคือ การเพิ่มแสงสว่างบริเวณทางเดินทั่วทั้งสวน ปรับเปลี่ยนพื้นที่ทำกิจกรรมเล่นเกมเพื่อให้เด็กผู้หญิงรู้สึกปลอดภัยที่จะเข้าไปใช้งาน แบ่งพื้นที่เป็นโซนย่อย พร้อมทางเข้า-ออกที่กว้างขึ้น อีกทั้งยังติดตั้งเก้าอี้และม้านั่งในสนามเด็กเล่นสำหรับเด็กเล็กมากขึ้น เพื่อให้มีที่นั่งพักสำหรับผู้ปกครองที่มาเฝ้าเด็กๆ ในระหว่างเล่นภายในสนาม
ออกแบบโครงสร้าง ดึงคนออกมาทำกิจกรรมเมือง
เมืองสตอกโฮล์ม ประเทศสวีเดน
ในย่านเบรเดง ชานเมืองของสตอกโฮล์ม มีสวนสาธารณะแห่งหนึ่งที่ถือเป็นตัวอย่างที่ดีในด้านการออกแบบพื้นที่เพื่อเด็กสาววัยรุ่นโดยเฉพาะ เนื่องจากต้องการแก้ไขปัญหาอัตราการเข้าร่วมกิจกรรมเมืองของกลุ่มเด็กสาววัยรุ่นที่อยู่ในเกณฑ์ต่ำมาก
สวนแห่งนี้เริ่มจากการจับกลุ่มสนทนากับเด็กสาววัยรุ่น เพื่อรวบรวมข้อมูลสิ่งที่ทุกคนต้องการจากพื้นที่แห่งนี้ จนได้ออกมาเป็นโครงสร้างพื้นที่ที่จะกระตุ้นให้เด็กผู้หญิงออกมาทำกิจกรรมต่างๆ ในสวนมากขึ้น
แม้จะไม่ได้มีพื้นที่ใหญ่มาก แต่ที่นี่ก็อัดแน่นไปด้วยสิ่งอำนวยความสะดวกอย่างครบครัน เช่น ศาลาพักพิง มุมสังสรรค์ ม้านั่ง และเวทีที่มาพร้อมลำโพงบลูทูทในตัว เพื่อให้ผู้ใช้งานเล่นเพลงของตัวเอง หรือใช้จัดกิจกรรมได้ตลอดทั้งปี
อีกทั้งสวนสาธารณะแห่งนี้ยังตั้งอยู่ใจกลางชุมชน ทำให้เด็กผู้หญิงรู้สึกปลอดภัย และส่งเสริมให้พวกเธอกล้าออกมาใช้งานพื้นที่สาธารณะของเมืองที่จัดเตรียมไว้
ผสมผสานวัฒนธรรมที่แตกต่างเข้าไว้ด้วยกัน
เมืองโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมาร์ก
แม้สวนสาธารณะในเมืองซูเปอร์คิเลน กรุงโคเปนเฮเกน จะไม่ใช่สถานที่ที่ออกแบบหรือสร้างขึ้นมาเพื่อเด็กสาววัยรุ่นโดยเฉพาะ แต่ที่นี่ถูกสร้างขึ้นโดยทีมภูมิสถาปนิก Bjarke Ingels Group (BIG), Topotek 1 และกลุ่มศิลปิน Superflex ภายใต้แนวคิดการผสมผสานวัฒนธรรมที่แตกต่างไว้ในพื้นที่เดียวกัน จึงไม่น่าแปลกใจที่สวนสาธารณะแห่งนี้จะตอบโจทย์ความต้องการของเด็กสาววัยรุ่นได้ตรงใจ
อีกความน่าสนใจของสวนแห่งนี้คือ การแบ่งพื้นที่ออกเป็น 3 ส่วน โดยแต่ละส่วนถูกกำหนดด้วยสีและฟังก์ชันการใช้งานที่แตกต่างกันออกไป เริ่มต้นจาก ‘The Red Square’ พื้นที่จัตุรัสขนาดใหญ่ที่ละเลงด้วยสีแดง ส้ม และชมพู เป็นที่ตั้งของสนามเด็กเล่น และลานกิจกรรมที่แสดงถึงเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมจากประเทศต่างๆ
‘The Black Market’ พื้นสีดำที่พาดผ่านด้วยเส้นกราฟิกสีขาว ทำหน้าที่เป็นพื้นที่พบปะสังสรรค์ของชาวเมือง มาพร้อมกลิ่นอายของวัฒนธรรมที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นม้านั่งของตุรกี น้ำพุขนาดใหญ่ใจกลางจัตุรัสจากโมร็อกโก หรือสไลเดอร์รูปหมึกยักษ์จากญี่ปุ่น และอื่นๆ อีกมากมาย
และสุดท้ายกับ ‘The Green Park’ เนินเขาสีเขียว ศูนย์รวมกิจกรรมกีฬาจากทั่วโลก ไม่ว่าจะเป็นสนามฮอกกี้ สนามบาสเกตบอล สนามแบดมินตัน หรือโต๊ะปิงปอง อีกทั้งเปิดพื้นที่ให้คนมาปิกนิกในวันที่อากาศเป็นใจ ไม่ว่าจะเป็นใครก็ใช้เวลาภายในพื้นที่สาธารณะนี้ได้อย่างอิสระ
แบ่งการใช้งานพื้นที่ สร้างความรู้สึกปลอดภัย
เมืองย่างกุ้ง ประเทศพม่า
เมื่อเด็กสาวในเมืองย่างกุ้งรู้สึกไม่ปลอดภัยในพื้นที่สาธารณะ และถูกกดดันให้อยู่แค่ที่บ้าน การออกแบบสวนสาธารณะเพื่อสร้างบรรยากาศให้พวกเธอรู้สึกปลอดภัยจึงเป็นสิ่งสำคัญ
โครงการนี้ริเริ่มขึ้นโดยองค์กรเพื่อสังคมท้องถิ่น Doh Eain หลังพบว่าเด็กสาววัยรุ่นในเมืองย่างกุ้งรู้สึกถูกกีดกันออกจากพื้นที่สาธารณะในเมือง เนื่องจากถูกคุกคามด้วยคำพูดและการลวนลามในพื้นที่สาธารณะ ด้วยเหตุนี้ พวกเธอจึงรู้สึกว่าแม้แต่สวนสาธารณะก็ไม่ใช่สถานที่ปลอดภัย
การเปลี่ยนแปลงสวนสาธารณะแห่งนี้เริ่มจากการให้เด็กผู้หญิงในเมืองเข้ามามีส่วนร่วมในการออกแบบ จนได้ออกมาเป็นพื้นที่ที่มีการแบ่งสนามเด็กเล่นออกเป็นหลายส่วน เพื่อรองรับการใช้งานที่แตกต่างกันไป สร้างบรรยากาศที่สะดวกใจ ปลอดภัย และทำให้เกิดความรู้สึกถึงความเป็นเจ้าของพื้นที่ไปพร้อมๆ กัน
ออกแบบพื้นที่ให้เชื่อมต่อกัน
เมืองบาร์เซโลนา ประเทศสเปน
บาร์เซโลนาเป็นอีกเมืองเช่นเดียวกับเวียนนาที่หยิบเอาแนวคิดเรื่องความหลากหลายทางเพศมาใช้ออกแบบสวนสาธารณะ ในลักษณะที่เอื้อประโยชน์ต่อเด็กและผู้หญิงมากขึ้น ผ่านการออกแบบร่วมกับเด็กๆ ในท้องถิ่น
ทำให้ได้ผลลัพธ์ออกมาคล้ายคลึงกับสวนสาธารณะในเวียนนา ไม่ว่าจะเป็นพื้นที่โดยรอบที่กว้างขวาง และจัดให้มีพื้นที่เชื่อมต่อกันหลายจุด รวมถึงมีพื้นที่กลางสำหรับพูดคุย พบปะ และทำกิจกรรมร่วมกัน
ทีมออกแบบหวังว่า พื้นที่ที่สนุกสนานและน่าดึงดูดใจแห่งนี้จะจูงใจให้ผู้คน โดยเฉพาะเด็กผู้หญิงออกมาใช้เวลาในพื้นที่สาธารณะมากขึ้น
ออกแบบกิจกรรมที่สอดคล้องกับความสนใจของผู้หญิง
เมืองมัลเมอ ประเทศสวีเดน
พื้นที่สาธารณะที่ออกแบบมาเพื่อเด็กผู้หญิงในเมืองนี้เกิดขึ้นหลังจากเมืองมัลเมอได้พัฒนาพื้นที่รกร้างของเมืองให้กลายเป็นพื้นที่สาธารณะ ภายในประกอบด้วยลานสเกตบอร์ด พื้นที่ปีนป่าย และกราฟฟิตี้ ก่อนจะพบว่าพื้นที่เหล่านี้ถูกใช้งานโดยเด็กผู้ชายถึง 80 เปอร์เซ็นต์
ด้วยเหตุนี้ เมื่อมีที่จอดรถเก่าในเขตชานเมืองว่าง ทางเมืองจึงตัดสินใจจัดการออกแบบพื้นที่นี้ให้กลายเป็นพื้นที่สาธารณะแห่งใหม่ โดยเริ่มจากการปรึกษาหารือกับกลุ่มเด็กสาวในพื้นที่
จากความตั้งใจนี้ทำให้ได้ออกมาเป็นสวนกิจกรรมในเมือง ประกอบไปด้วยกำแพงปีนเขา บาร์โหน และเวทีจัดกิจกรรม ที่เปิดโอกาสให้เหล่าเด็กผู้หญิงได้มีสวนสาธารณะที่ออกแบบมาเพื่อพวกเธอโดยเฉพาะ
ที่นั่งที่ออกแบบตามสรีรศาสตร์
เมืองอูเมโอ ประเทศสวีเดน
ปิดท้ายด้วยโปรเจกต์ในเมืองอูเมโอ ที่ไม่ได้ออกแบบพื้นที่สาธารณะเพื่อเด็กสาววัยรุ่นเท่านั้น แต่ทั้งเมืองยังกำลังพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่ช่วยเพิ่มความปลอดภัยให้กับผู้หญิงและเด็กผู้หญิงอีกด้วย
เพื่อแก้ไขอุปสรรคที่เด็กสาววัยรุ่นต้องเผชิญ พวกเขาได้สร้าง Frizon ที่เป็นทั้งที่นั่งสังสรรค์ ประติมากรรม และงานออกแบบสุดเท่ขึ้นในสวน Årstidernas จากการออกแบบของสถาปนิกร่วมกับเด็กสาววัยรุ่นในท้องถิ่นผ่านเวิร์กช็อปหลายแห่ง
Frizon เป็นที่นั่งที่ได้รับการออกแบบตามหลักสรีรศาสตร์ให้เหมาะกับเด็กสาววัยรุ่นที่ร่างกายแตกต่างจากเด็กผู้ชาย อีกทั้งยังมีการติดตั้งไฟฟ้าเพื่อให้แสงสว่างอย่างทั่วถึง ไม่มีมุมอับหรือพื้นที่เปลี่ยวที่อาจส่งผลต่อความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน
Source :
Make Space for Girls | www.makespaceforgirls.co.uk
Writer
มณิสร วรรณศิริกุล
Graphic Designer
