*บทความนี้มีการเปิดเผยเนื้อหาของซีรีส์*
เคยเห็นแมลงวันที่อยากเป็นยูนิคอร์นไหม
ทั้งๆ ที่สัตว์สองชนิดนี้ดูเป็นสิ่งที่เข้ากันไม่ได้เลย แถมยังห่างกันไกลโขทั้งในด้านลักษณะ ถิ่นที่อยู่ ไปจนถึงนิยามหรือความหมายที่มนุษย์อย่างเราๆ ตีความ
และการที่มันห่างและต่างกันไกลขนาดนี้ก็คงเป็นจุดเริ่มต้นหรือความน่าสนใจสำคัญที่ทำให้สัตว์สองชนิดนี้ถูกนำมาเปรียบเทียบกันในตลาด ซึ่งเป็นแก่นหลักในซีรีส์เรื่อง สงคราม ส่งด่วน (Mad Unicorn)
ซีรีส์เรื่องนี้มีจำนวน 7 ตอนสั้นๆ โดย ‘ณฐพล บุญประกอบ’ ที่ตั้งใจเล่าเรื่องแต่งจากแรงบันดาลใจของธุรกิจ Flash Express บริษัทขนส่งสีเหลืองเลื่องชื่อที่กลายเป็นสตาร์ทอัพยูนิคอร์นตัวแรกของไทยในเวลาเพียง 4 ปี โดยข้อความแรกที่ปรากฏต่อสายตาผู้ชมจากซีรีส์เรื่องนี้คือ
ยูนิคอร์น (น.)
สัตว์ลึกลับในตำนาน
ปัจจุบันใช้เรียกบริษัทสตาร์ทอัพ
จากนั้นจึงค่อยพาเราเดินทาง (ที่เรียกได้ว่ากระชากแขนผู้ชม) ล้มลุกคลุกคลานจากเหมืองทรายกว้างสุดลูกหูลูกตา ไปสู่ความบ้าระห่ำของผู้ชายคนหนึ่งที่อยากทำธุรกิจขนส่งแต่เป็นเพียงแมลงวันตัวเล็กในตลาดนี้ ก่อนจะใช้ความแค้นเป็นเชื้อเพลิง ก่อร่างสร้างตัวจนเป็นยูนิคอร์นตัวแรกที่ล้มยักษ์ได้สำเร็จ
นอกจากชีวิตลุ้นๆ ลุ่มๆ ดอนๆ ผสมด้วยความกล้า ความบ้า และแรงตั้งใจในการคว้าชัยชนะอย่างไม่มีจังหวะเบรก จนทำให้ผู้ชมต้องจิกมือจิกเท้ากันตลอดทั้งเรื่องแล้ว ช่วงเวลา 7 ตอนนี้ยังเป็นบทเรียนที่ดีต่อสายธุรกิจและผู้ที่สนใจเรื่องเมืองอย่างเราอีกด้วย
“เมืองจีนประเทศตั้งใหญ่ ค่าส่งพัสดุด่วนเริ่มต้นแค่ยี่สิบห้าบาท แต่ในไทยเริ่มต้นที่ห้าสิบบาท ผมอยากทำขนส่งที่เด็กดอยส่งได้”
ประโยคนี้เป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่ทำให้ ‘สันติ’ ตัวละครหลักกระโดดเข้าสู่วงการขนส่ง โดยที่เขาไม่รู้เลยว่า ในประเทศไทยนั้นมีอุปสรรคมากมาย ทั้งในซีรีส์ที่เราเห็นได้ชัดอย่างทุนใหญ่ที่พร้อมเข้ามารวบทุกกิจการที่มีแนวโน้มเติบโต การกลั่นแกล้งในทางเศรษฐกิจ หรือแม้กระทั่งเจ้าตลาดที่จ้องมองธุรกิจเล็กดิ้นแทบเป็นแทบตาย ไม่ต่างอะไรจากการมองแมลงวันในขวดแก้วที่บินหนีไม่ได้ รอวันร่วงตกมาตายเท่านั้น
เมืองที่เลี้ยงยูนิคอร์นไม่โต
ถ้าหากพูดกันตรงๆ แล้ว ภาพที่ซีรีส์ฉายออกมาไม่ได้ต่างจากเรื่องจริงมากน้อยเท่าใดนัก เพราะในตลาดธุรกิจทุกวันนี้ก็แทบจะเป็นสงครามกันจริงๆ อยู่แล้ว แต่ยิ่งไปกว่าประเด็นธุรกิจ ยังมีปัจจัยเรื่องเมืองและรูปแบบเมืองที่จะช่วยส่งเสริมการเติบโตของสตาร์ทอัพยูนิคอร์นได้
เพราะหากเรามาลองจินตนาการกันเล่นๆ ว่า เหตุการณ์ของสันติและสตาร์ทอัพของเขาเติบโตที่ประเทศอื่นหรือเมืองอื่น เรื่องราวจะถูกเล่าด้วยวิธีเดิมอยู่หรือไม่
ในซีรีส์เราจะเห็นฉากที่สามหัวเรืออย่าง สันติ รุ่ยเจี๋ย และเสี่ยวหยู กับพนักงานอีกนับสิบชีวิตหมกตัวกันทำงานอยู่ในห้องเล็กๆ ของโรงแรมเก่าที่แทบไม่มีพื้นที่ให้ได้หายใจ หนึ่งโต๊ะนั่งกันสิบคน ไร้ซึ่งห้องนอนจนต้องกางเต็นท์ ข้างกันเป็นเศษกระดาษ สักพักมีน้ำแอร์ไหลตลอดเวลา จนรุ่ยเจี๋ยต้องเปิดฝีปากด่าให้เจ็บแสบกันบ้าง
นอกจากนั้นยังจะเห็นบทสนทนาที่ประเทศจีนมองกลับมายังประเทศไทยหลายต่อหลายครั้งว่า ‘ตลาดไทยนั้นเล็กเกินไป’ แม้กระทั่งในช่วงจังหวะที่ Easy Express ถูกควบรวมกิจการไป ขนาดตลาดของไทยก็ยังเป็นคำปลอบใจแกมแซะของเจ้าสัวคนจีนอีกด้วย
ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเท่านี้ก็คงบอกได้แล้วว่า ไม่ใช่เพียงความสามารถ ความขยัน ความทะเยอทะยาน หรือโชคช่วยที่ทำให้สตาร์ทอัพเติบโตในไทย แต่ยังต้องมีองค์ประกอบอย่างโครงสร้างเมืองและนโยบายด้านเมืองที่สนับสนุนให้เหล่าธุรกิจนี้ได้ลืมตาอ้าปากท่ามกลางสงครามเศรษฐกิจอีกด้วย
จึงไม่ใช่เรื่องน่าแปลกใจเท่าไหร่นักที่ตอนนี้ประเทศไทยจะมีสตาร์ทอัพที่เป็นระดับยูนิคอร์น หรือบริษัทที่มีมูลค่าเกินพันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราวๆ สามหมื่นล้านบาท) เพียงจำนวนหลักหน่วยในประเทศ
โดยไม่ต้องเอ่ยถึง Silicon Valley ในอเมริกาหรือประเทศที่เติบโตทางเศรษฐกิจมากมาย เพียงเปรียบเทียบกับประเทศบ้านใกล้เรือนเคียงที่มีบริบทใกล้เคียงกันอย่างประเทศสิงคโปร์ที่มีสตาร์ทอัพยูนิคอร์นกว่า 33 ราย เช่น Grab, Sea Group, Nium, Carousell, PropertyGuru, Bolttech และอื่นๆ เวียดนาม 4 ราย ได้แก่ VNG Corporation, MoMo, VNPay, Tiki และญี่ปุ่นอีกประมาณ 5 – 10 ราย อย่าง Preferred Networks, SmartNews, Playco, TBM, Spiber (จำนวนมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา เนื่องด้วยการเข้าควบรวมกิจการหรือเข้าตลาดหลักทรัพย์) เราก็ยังห่างไกลกับพวกเขามากทีเดียว
เมืองที่เตรียมสรรพอาหารให้ยูนิคอร์น
ทว่าจำนวนที่มากกว่าไม่ได้กำลังแสดงว่าพลเมืองของประเทศอื่นๆ มีความสามารถมากกว่าหรือมีกำลังซื้อมากกว่า แต่แสดงถึงความแข็งขันของภาครัฐต่อนโยบายสนับสนุนสตาร์ทอัพต่างหาก
อย่างในญี่ปุ่นมีโครงการ J-Startup ที่เริ่มต้นในเดือนมิถุนายน 2018 พร้อมด้วยเป้าหมายหลักคือ การคัดเลือกและให้การสนับสนุนอย่างเข้มข้นแก่สตาร์ทอัพที่มีศักยภาพสูงของญี่ปุ่น เพื่อช่วยให้พวกเขาก้าวไปสู่ระดับโลกและสร้างผลกระทบในตลาดสากล
โดยนโยบายดังกล่าวครอบคลุมตั้งแต่การสนับสนุนให้เข้าถึงแหล่งเงินทุน ขยายธุรกิจสู่ตลาดต่างประเทศ ไปจนถึงนโยบายเรื่องเมืองอย่าง J-Startup City ที่คัดเลือกเมืองที่มีศักยภาพสูงในการพัฒนาสตาร์ทอัพ และให้การสนับสนุนอย่างเข้มข้นเพื่อสร้างระบบนิเวศของสตาร์ทอัพในเมืองเหล่านั้น แล้วกระจายศูนย์กลางนวัตกรรมออกไปทั่วประเทศ ไม่ให้กระจุกตัวอยู่แค่ในโตเกียว
เมืองที่ได้รับเลือกเป็น ‘Startup Cities’ จะได้รับความร่วมมือจากรัฐบาลกลาง รัฐบาลท้องถิ่น มหาวิทยาลัย และภาคเอกชน เพื่อเสริมสร้างโครงสร้างพื้นฐาน ดึงดูดบุคลากร ควบคู่กับส่งเสริมการลงทุนในสตาร์ทอัพของเมืองนั้นๆ เช่น ฟุกุโอกะ (Fukuoka) ที่สนับสนุนสตาร์ทอัพด้วยการยืดหยุ่นเรื่องกฎต่างๆ มากขึ้น เช่น การออก Startup Visa ที่ง่ายขึ้นสำหรับผู้ประกอบการต่างชาติ
ฮามามัตสึ (Hamamatsu) เมืองที่มุ่งเน้นการเป็น Manufacturing Start-up Hub เชื่อมโยงไอเดียสตาร์ทอัพกับเทคโนโลยีการผลิตขั้นสูง หรือฮอกไกโด (Hokkaido) โดยเฉพาะซัปโปโร ที่มีโครงการ J-Startup HOKKAIDO ร่วมมือกับเมืองซัปโปโรและหน่วยงานท้องถิ่น เพื่อคัดเลือกและสนับสนุนสตาร์ทอัพที่มีศักยภาพระดับโลกในภูมิภาคนั้น
นอกจากเมืองต่างๆ ที่ปรับตัวหาจุดเด่นดึงดูดสตาร์ทอัพแล้ว ยังมีนโยบายภายในเมืองที่ส่งเสริมให้ธุรกิจได้เติบโตอีกด้วย จากการสนับสนุนการจัดตั้ง Co-working Spaces, Incubators และ Accelerators พร้อมทั้งพัฒนาพื้นที่เหล่านี้ในเมืองต่างๆ ให้ทำงานร่วมกันได้ง่ายขึ้น
เมืองที่เลี้ยงยูนิคอร์นได้เป็นร้อยตัว
ย้อนกลับมาที่เซี่ยงไฮ้ อันเป็นบริบทสำคัญของเรื่องสงคราม ส่งด่วนกันบ้าง ปัจจุบัน เซี่ยงไฮ้มีสตาร์ทอัพระดับยูนิคอร์นอยู่ที่ 63 – 156 ราย ขึ้นอยู่กับเกณฑ์การคัดเลือกและแหล่งข้อมูลว่านับตาม Hurun Global Unicorn Index 2024 หรือการประกาศของรัฐบาลเซี่ยงไฮ้เอง
เมื่อทบทวนให้ละเอียดจะพบว่า การเติบโตของธุรกิจเหล่านี้เป็นผลพวงจากนโยบายเรื่องเมืองเพื่อสนับสนุนสตาร์ทอัพของเซี่ยงไฮ้เช่นกัน โดยแบ่งออกได้เป็น 3 ด้าน คือ การพัฒนาพื้นที่เพื่อสตาร์ทอัพ การกระจายความหนาแน่นไปยังเมืองใหม่ และการดึงดูดบุคลากรที่มีคุณภาพ
เริ่มด้วยนโยบายแรกอย่างการสร้างพื้นที่แห่งนวัตกรรม (Innovation Districts/Zones/Clusters) เช่น Zhangjiang Science City เขตสุดไฮเทคของจีนที่ถูกออกแบบมาเป็นศูนย์กลางของวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โดยผังเมืองของ Zhangjiang ถูกวางแผนมาเพื่อส่งเสริมการรวมกลุ่มของ R&D มหาวิทยาลัย บริษัทเทคโนโลยี และสตาร์ทอัพ
ร่วมกันกับนโยบายสนับสนุนอื่นๆ ในพื้นที่อย่างเงินอุดหนุนสูงสุด 1 ล้านหยวนต่อปีสำหรับผู้ประกอบการรุ่นใหม่ที่มีโครงการวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่มีศักยภาพสูง และอาจได้รับสิทธิพิเศษในการเช่าพื้นที่สำนักงานในราคาถูก (เช่น 1 หยวนต่อตารางเมตร)
หรืออย่างโครงการ Knowledge and Innovation Community (KIC) ใน Yangpu District ที่ตั้งใจสร้างชุมชนที่มีชีวิตชีวาผ่านการรวมพื้นที่ใช้สอยในการวิจัย การค้า สำนักงาน และวัฒนธรรม เพื่อให้คนทำงานไม่ต้องนั่งทำงานหน้าคอมพิวเตอร์ในออฟฟิศอย่างเดียว แต่ออกไปเดินเล่นให้เกิดไอเดียใหม่ๆ ได้
นโยบายที่ช่วยกระจายความหนาแน่นของเมืองหลักที่คล้ายกับญี่ปุ่น เซี่ยงไฮ้ก็มีเช่นกัน กับนโยบายเมืองใหม่ (New Cities Strategy) ที่เซี่ยงไฮ้กำลังเร่งพัฒนา 5 เมืองรอบนอก เพื่อให้เป็น Node Cities ที่ครบวงจรและเป็นอิสระมากขึ้นภายในปี 2035 โดยแต่ละเมืองใหม่นี้ถูกวางแผนให้เป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและนวัตกรรมใหม่ๆ
เช่นเดียวกันกับการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลและ Smart Urban Management โดยการลงทุนมหาศาลในโครงข่าย 5G, Data Center, Cloud Computing และเทคโนโลยีอัจฉริยะเพื่อการบริหารจัดการเมือง เพื่อให้มีข้อมูล/อินเทอร์เน็ตที่เร็วและเสถียรใช้ โดยไม่ต้องกังวลอีกต่อไป
เมื่อมีเมืองที่ดีและพร้อมแล้วก็ต้องมีเหล่าหัวกะทิและบุคลากรที่ดีด้วย ซึ่งที่นี่ก็มีนโยบายดึงดูดคนอย่าง Lin-gang Special Area ที่สนับสนุนคนรุ่นใหม่ที่มีความสามารถให้เข้ามาทำงานในพื้นที่ โดยเสนอเงินอุดหนุนที่พักฟรี (สูงสุด 15 วัน) และที่พักราคาประหยัด (ไม่เกิน 70 เปอร์เซ็นต์ของราคาตลาด) สูงสุด 6 ปี สำหรับผู้ประกอบการและบุคลากรนวัตกรรม นอกจากนี้ยังมีการบริการที่รวดเร็ว (Zero Wait) สำหรับการหางานและขอใบอนุญาตอีกด้วย
แน่นอนว่า สงคราม ส่งด่วน เป็นเรื่องแต่ง จึงมีทั้งพาร์ตที่น่าตื่นเต้น สนุก เร้าใจ และล้มยักษ์ใหญ่ได้ในตอนจบ หากแต่ลองย้อนกลับมามองเหล่าแมลงวันที่ฝันอยากเป็นยูนิคอร์นในไทยแล้ว ก็มีทั้งเสียงเชียร์และเสียงสบประมาทปะปนกันไป แถมยังมีหลายบริษัทที่ต้องปิดตัวโดยไปไม่ถึงฝัน ไม่ว่าจะด้วยโครงสร้างตลาด ความเหลื่อมล้ำ หรือปัจจัยอีกมากมายที่เหล่านักธุรกิจต้องต่อสู้
เพราะฉะนั้นโครงสร้างพื้นฐานทั่วๆ ไปอย่างเรื่องเมือง พื้นที่พบปะ และนโยบายต่างๆ ของภาครัฐควรทำหน้าที่เป็นกำลังสำคัญในการสนับสนุนให้พวกเขาไปต่อได้ ยูนิคอร์นไทยจะได้ไม่ถูกหักเขาก่อนจะเริ่มเฉิดฉาย ข้ามพ้นสภาวะไม่ตายก็เลี้ยงไม่โตเช่นนี้เสียที
Sources :
J-Startup City | bit.ly/3Fy0o6N
MGR Online | bit.ly/4jxnZ5h
StartupBlink | bit.ly/4dO5wjV
Tracxn | bit.ly/4jE7qVs
Young Business Guide | bit.ly/4mLCiGk
Zhangjiang Science City | bit.ly/3FFaO4x
Writer
ปณิตา พิชิตหฤทัย
Graphic Designer
