พื้นที่สาธารณะแบบไหนที่ถูกจริตคนไทย ?
แน่นอนว่าการมีพื้นที่สาธารณะที่ใครๆ ก็สามารถใช้งานได้เป็นสิ่งที่ดี แต่สิ่งที่น่าคิดต่อคือ กิจกรรมแบบไหนที่คนบ้านเราใช้งานกันจริงๆ ซึ่งหากเปรียบเทียบกับเมืองอื่นที่พัฒนาแล้ว อย่างแถบประเทศในยุโรปที่มีการดีไซน์พื้นที่สาธารณะหลากหลายรูปแบบตามการใช้งาน อย่างสนามเด็กเล่นในสวนละแวกหมู่บ้าน พื้นที่สีเขียวตามริมแม่น้ำที่เรียงรายด้วยต้นไม้ให้ความร่มรื่น หรือแม้กระทั่งตามฟุตพาทมีทางเท้ากว้างน่าเดิน มีที่นั่งพักเหนื่อยตามทาง บางพื้นที่มีเพนต์สีบนทางเท้าเป็นเกมกระโดดแสนสนุก เพื่อเชิญชวนให้คนอยากออกมาใช้ชีวิตนอกบ้านกันมากขึ้น แล้วถ้าสิ่งพวกนี้มาอยู่ในบริบทไทยบ้านเราล่ะ คิดว่ามันจะเวิร์กไหม ?
คำตอบของการจะบอกว่าเหมาะสมหรือไม่ คงต้องเกิดจากการลองผิดลองถูก ว่าการดีไซน์แบบไหนถูกใจคนไทย เราจึงได้มาพูดคุยกับ ‘City Lab’ ทีมทดลองเมืองที่เสนอไอเดียบนพื้นที่สาธารณะจริง โดยเปิดกว้างให้ทุกคนมีส่วนร่วมกันใช้งานจริงอย่างสนุกสนาน โดยเริ่มต้นพื้นที่แรกใน ‘ย่านสีลม’ เพื่อร่วมกันหาสไตล์ที่ใช่สำหรับคนกรุงเทพฯ จะเป็นแบบไหน ลองไปติดตามกัน !
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-21-1024x682.jpg)
| เริ่มต้น ‘CITY LAB’ เพื่อหาคำตอบ ‘การดีไซน์เมืองแบบไทย’
หากพูดถึงโครงการพัฒนาเมืองสักชิ้นหนึ่ง ดูเป็นเรื่องต้องใช้เวลานานในบ้านเรา ด้วยพื้นที่ขนาดใหญ่ที่มีผลต่อคนรอบข้าง และมาพร้อมกับค่าใช้จ่ายที่สูงลิ่ว จึงไม่แปลกใจหากผู้ลงทุนจะรู้สึกไม่เห็นภาพถึงผลลัพธ์ที่จะเกิดขึ้น สิ่งนี้เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิด ‘City Lab’ ทีมงานออกแบบทดลองเมืองเพื่อหาคำตอบว่า ‘พื้นที่สาธารณะ’ ที่คนไทยใช้ประโยชน์จริงเป็นอย่างไร ? แล้วนำผลวิจัยไปเป็นแนวทางในการพัฒนาต่อไปในอนาคต ซึ่ง City Lab เป็นโปรเจกต์ทดลองจากองค์กร ‘Healthy Space Forum’ ศูนย์ค้นคว้าและวิจัยเพื่อนำไปสู่การผลักดันเมืองให้คนอยู่อาศัยมีความสุขในการใช้ชีวิต ทั้งสุขภาพและจิตใจ
โดยโปรเจกต์ของ City Lab เริ่มต้นพื้นที่แรกในย่าน ‘สีลม’ สาเหตุเพราะผู้ประกอบการในพื้นที่มีความต้องการจะพัฒนาเมืองไปด้วยกัน ซึ่งได้รับความร่วมมือจากทุกฝ่าย ทั้งสำนักงานกองทุนสนันสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กรุงเทพมาหานคร (กทม.) ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กลุ่มคนรักสีลม และกลุ่มเอกชนที่พร้อมใจกันให้ความร่วมมืออย่างเต็มที่
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-41-1024x682.jpg)
ก่อนหน้าจะเจอทีมงานจาก City Lab เราคิดว่าคนทำโปรเจกต์ต้องเป็นผู้ใหญ่เลยกลางวัยไปแล้วแน่ๆ แต่ไม่เป็นอย่างที่คาด เพราะทีมจัดทำโครงการเป็นคนรุ่นใหม่กันทั้งนั้น ซึ่งมีผู้ใหญ่คอยให้คำปรึกษาอยู่เคียงข้าง โดยเราได้พูดคุยกับ ‘พี่ดี๊ สุรางคณา ชำนาญกิจโกศล’ ผู้รับผิดชอบโครงการหลัก และทีมงาน ‘อ๋อ ศิรดา ดาริการ์นนท์’ น้องเพลง นภัสวรรณ สังข์ทิพย์’ และ ‘น้องอ๋อง วชิรกร อาษาสุจริต’ เกี่ยวกับการทดลองย่านสีลมครั้งนี้
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-62-1024x682.jpg)
อ๋อเล่าให้ฟังว่า ก่อนหน้านี้ได้ทำโครงการ ‘Less is More’ ออกแบบพื้นที่สาธารณะ อย่างลานกิจกรรมในมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต และเพนต์ทางม้าลายเพื่อความปลอดภัยในสยามแสควร์ จากนั้นจึงต่อยอดมาทำโครงการ ‘City Lab’ ออกแบบพื้นที่สาธารณะในเมือง จากที่ว่างที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์บนฟุตพาท อย่างพื้นที่ใต้บันไดบีทีเอส และพื้นที่ระหว่างต้นไม้ที่คนมักไม่ค่อยเดิน เพื่อส่งเสริมให้คนได้มีชีวิตคุณภาพที่ดีมากขึ้น ผ่านกิจกรรมต่างๆ กระจายตามทางเท้าที่คนสัญจรบ่อยๆ เช่น ป้ายรถเมล์ ทางม้าลาย และที่นั่งพักผ่อน
“สิ่งนี้เกิดขึ้นจากการที่เราอยากนำเสนอวิธีใหม่ๆ ที่ทุกคนก็มีส่วนร่วมกันได้อย่างสนุกสนาน ซึ่งทุกอันอาจจะไม่ได้ตรงใจทุกคน แต่อยากชวนทุกคนมาเวิร์กชอปกัน และบอกเราหน่อยว่าชอบหรือไม่ชอบแบบไหน เพื่อที่จะได้นำไปเป็นแนวทางพัฒนาต่อในระยะยาว”
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-56-683x1024.jpg)
| เบื้องหลังงานออกแบบ คืออยากให้คนออกมา ‘เดิน’
เราถามถึงมุมมองเกี่ยวกับการดีไซน์พื้นที่สาธารณะในกรุงเทพฯ ว่าเป็นอย่างไร ? ต้องบอกว่าในกรุงเทพฯ แทบจะไม่เห็นการออกแบบที่ชัดเจนเลย ตราบใดที่ปัญหารถติดขึ้นมาเป็นอันดับหนึ่ง มันคือสิ่งที่บ่งบอกว่าคนไม่คิดอยากจะเดินตั้งแต่แรก รวมถึงการออกแบบเมืองให้รถติดน้อยลง มันมีเปอร์เซนต์น้อยมากที่จะยอมออกแบบอย่างไรให้คนเดินได้มากขึ้น
อ๋อเล่าถึงความสำคัญของการเดินให้เราฟังว่า ทุกคนควรขยับตัวหรือเดินแกว่งแขนอย่างน้อย 30 นาทีเพื่อให้สุขภาพแข็งแรงไม่เสี่ยงเป็นโรคอ้วน เพราะทุกวันนี้คนทำงานติดอยู่กับที่โดยตลอด พอถึงเวลาเลิกงานก็นั่งรถกลับบ้านแล้วก็นอน ซึ่งแทบจะไม่มีช่วงเวลาได้ยืดเส้นยืดสาย หรือหากอยากจะออกกำลังกายก็ต้องเสียเงิน
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-33-1024x682.jpg)
“คนออกมาเดิน ก็สุขภาพดีแล้ว”
ประโยคด้านบนนี้คือความตั้งใจของ City Lab ที่อยากผลักดันให้คนออกมาเดินในเมือง ผ่านการสร้างสภาพแวดล้อมที่น่าอยู่ เมื่อมีโอกาสได้ทดลองจึงเริ่มต้นจาก ‘พื้นที่สาธารณะ’ โดยตามหลักการออกแบบกล่าวว่า ปกติคนเราเดินบนทางเท้าเป็นเส้นตรงได้สบายในระยะทาง 400 เมตร แต่ถ้ามีร่มเงาตามทางเท้าจะเดินได้ถึง 800 เมตร
แต่ถ้ามีสภาพแวดล้อมอำนวยความสะดวก เช่น มีม้านั่ง พื้นที่กิจกรรม และร้านค้าข้างทางจะสามารถจูงใจคนเดินได้เป็นกิโลเมตรทีเดียว แต่ทั้งหมดก็เป็นทฤษฎีตะวันตก ไม่ใช่ทุกอันจะดีไปเสียหมด จึงต้องนำมาทดลองในบ้านเราว่ามันเข้ากันไหม เพราะบางเคสก็ไม่เหมาะกับบริบทไทย เช่น ต่างประเทศมักชอบทำลานโล่งไว้ทำกิจกรรม ถ้ามาทำที่ไทยคืออากาศร้อน รวมทั้งไม่มีคนมาใช้บ่อยๆ แน่นอน
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-5-1024x682.jpg)
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-51-683x1024.jpg)
ทีมงาน City Lab พาพวกเราเดินแวะแต่ละพื้นที่ทดลอง เราเลยถามน้องเพลงว่าชอบงานออกแบบไหนมากที่สุด ? เขาคิดสักพักก่อนจะตอบว่า ‘เกมหมากฮอส’ หน้าอาคารธนิยะ ซึ่งเป็นเก้าอี้ถัง นอกจากได้นั่งพักแล้ว ยังได้เล่นคลายเครียดและเป็นการปฏิสัมพันธ์กับคนรอบข้างอีกด้วย “อย่างตอนนั้นนั่งเล่นกันก็มีพี่วินมาจอยด้วย เราก็บอกพี่วินว่าช่วยออมมือด้วยนะ หนูเล่นไม่เป็นจริงๆ ปรากฎว่าโดนกินเรียบ แถมโดนแซวว่าคนนี้ไม่ไหวจริงๆ ทุกคนหัวเราะ และทำให้รู้ว่าพี่วินเค้าเซียนเกมหมากฮอสมาก”
นอกจากนี้ยังมีเกมกระโดดบริเวณหน้าโรงพยาบาลกรุงเทพคริสเตียน ให้คนทุกวัยมาขยับร่างกายอย่างสนุกสนานตามสัญลักษณ์บนฟุตพาท น้องเล่าให้ฟังว่าเวลาเห็นเด็กและผู้ใหญ่เล่นกัน นอกจากสร้างรอยยิ้มแล้วยังสร้างกำลังใจให้กับทีมงานอีกด้วย
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-58-1024x682.jpg)
สำหรับอ๋อบอกว่าชอบ ‘ป้ายรถเมล์’ หน้าโรงพยาบาลกรุงเทพคริสเตียน ซึ่งเป็นผลงานดีไซน์จาก ‘Cloud-Floor’ บริษัทสถาปนิกช่วยกันออกแบบป้ายรถเมล์ นอกจากนั่งรอแล้วยังยืดเส้นยืดสายได้อีกด้วย “อ๋อเคยสงสัยว่าถ้าสร้างจริงจะมีคนเล่นไหม พอเราลงไปดูพื้นที่ปรากฎว่าแขนที่ออกกำลังกายมันเบี้ยวเลย แสดงว่ามีคนใช้จริงแต่อาจจะผิดวิธี ซึ่งจริงๆ มันต้องดันเข้าหาตัว แต่ดูจากสภาพแล้วเค้าน่าจะดันขึ้นข้างบน (หัวเราะ) คือเห็นอะไรแบบนี้รู้สึกดีนะ และก็ตอนนี้ซ่อมเรียบร้อยพร้อมเล่นได้แล้วนะ” (ยิ้ม)
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-53-683x1024.jpg)
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-20-1024x682.jpg)
อีกหนึ่งจุดที่แปลกตาคือ ‘ทางม้าลาย’ จากการดีไซน์ของ Cloud-Floor เช่นกัน เพื่อสร้างพื้นที่แยกชัดเจนระหว่างคนเดินกับรถยนต์ให้รู้สึกต้องชะลอความเร็ว โดยสัญลักษณ์ต่างๆ ที่เพนต์บนถนนอย่าง คนทำงาน ผู้สูงอายุ และคนพิการเพื่อต้องการสะท้อนว่า ย่านสีลมมีคนใช้งานหลากหลายรูปแบบ หลายวัย เพราะทุกวันนี้ขนาดทางข้ามม้าลายแบบกดให้ไฟแดงหยุดรถ ยังต้องรีบเดินภายใน 15 วินาทีข้ามเลนถนน 6 เลนแถมต้องผ่านเกาะกลางด้วย ซึ่งถ้าจะให้ทันคือต้องวิ่ง ยังไม่นับรวมผู้สูงอายุจะลำบากขนาดไหน ข้ามจากโรงพยาบาลเดินไปสักนิดจะเจอกับโซนที่นั่งหน้าธนาคารกรุงเทพฯ หากอยากนั่งพักแบบส่วนตัว
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-16-1-1024x576.jpg)
ส่วนพี่ดิ๊เมื่อถามว่าชอบกิจกรรมไหนมากที่สุด เขาตอบว่า ‘บอร์ดแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับกับย่านสีลม’ เพราะเป็นแหล่งรวมให้คนออกมาแชร์ไอเดีย ซึ่งเป็นการทำงานร่วมกันกับ ‘Palette Me’ มาช่วยทำแบบสอบถามให้มีความสนุกสนานมากขึ้น ทำให้คนออกมาเจอกันและได้รู้ความคิดของทุกคนที่แท้จริง ซึ่งส่วนนี้มีความสำคัญมาก เพราะจะนำไปพัฒนาต่อถึงการหาคาแรคเตอร์ของสีลม ไม่ว่าจะเป็นสภาพแวดล้อม มู้ดและโทนสีว่าจะไปทิศทางไหน
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-43-1024x682.jpg)
| การทดลองกับผลลัพธ์ที่ไม่ได้คาดหมาย
พี่ดิ๊และอ๋อเล่าให้ฟังว่า ตอนแรกคิดว่าย่านสีลมเป็นแหล่งออฟฟิศ แต่ความจริงนั้นมันมีความหลากหลายที่ซับซ้อนมาก ตั้งแต่ประเภทของผู้ใช้งานไปจนถึงเวลาของเมืองที่ไม่เคยหยุดนิ่ง นอกจากคนทำงานกลางวัน และกลางคืน นักเรียน รวมไปถึงนักท่องเที่ยว แต่โปรเจกต์นี้เราโฟกัสที่คนทำงานกลางวัน เพราะเป็นคนที่ใช้งานเยอะที่สุด แต่ทั้งหมดนี้ก็ไม่สามารถตัดสินได้ เพราะระหว่างทำโครงการก็ค้นพบอะไรบางอย่างที่ไม่เคยรู้มาก่อน
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/25611206-191206_CityLab-64-683x1024.jpg)
“อย่างพอเราวางเก้าอี้ในเกมหมากฮอสเข้าไปทำให้รู้ว่า พี่วินเป็นคนที่ผูกพันกับย่านมากที่สุด เพราะเขาอยู่แถวนั้นตลอดเวลา บางทีเราก็ถามพี่เขาว่ามีคนเล่นไหม เขาก็จะมาเล่าให้ฟังอยู่ตลอด เป็นเหมือนคนเก็บข้อมูลให้เราเลย รวมทั้งสร้างความสัมพันธ์ในพื้นที่เพิ่มมากขึ้น นอกจากพี่วินก็มีแม่บ้าน คนทำงานมานั่งคุยกัน ซึ่งโมเมนต์เหล่านี้มันแทบจะหายไปแล้วในเมือง
อีกความประทับใจคือความร่วมมือของทุกคนในสีลม ไม่ว่าจะเป็นระดับใหญ่ให้ความร่วมมือเป็นอย่างดี รวมไปจนถึงระดับชุมชนที่ทุกคนช่วยกันเป็นหูเป็นตา แถมยังดูแลอุปกรณ์ทุกอย่างของเราเป็นอย่างดี อย่างเมื่อถึงตอนดึกพี่จากตึกธนิยะก็มาช่วยเก็บเก้าอี้ไว้ในอาคารเพื่อรักษาสิ่งของไม่ให้เสื่อมโทรม และสูญหายไป รวมถึงพี่วินที่ช่วยดูเก้าอี้หมากฮอสให้อยู่ตลอด เหมือนกับว่าทุกคนร่วมกันเป็นเจ้าของช่วยดูแลรักษาสมบัติของพื้นที่ให้คนใช้”
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2019/12/article-web2-1024x536.jpg)
ระหว่างการเดินทางเราได้เห็นถึงความตั้งใจของทุกคนในทีม City Lab ที่ต้องการผลักดันให้เกิดพื้นที่สาธารณะในเมืองอย่างเต็มที่ ถึงแม้ว่าจะเป็นโปรเจกต์เล็กๆ แต่ก็เป็นก้าวสำคัญที่จะพัฒนาไปสู่เมืองระดับใหญ่ในอนาคต อีกหนึ่งสำคัญที่โครงการนี้เกิดขึ้นมาได้คือ การมีส่วนร่วมของคนในเมืองอย่างการออกความคิดเห็น ไปจนถึงการสนับสนุนจากทุกฝ่าย เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นได้จริงในอนาคต
Content Writer : Jarujan L.
Photographer : Napat P.
Graphic Designer : Sasicha H.