ในขณะที่คนรุ่นใหม่นิยมเลี้ยง ‘สัตว์เลี้ยง’ แทนการมี ‘ลูก’ มากขึ้น และมีแนวโน้มที่จะเลี้ยงแมวมากกว่าแต่ก่อน เนื่องจากแมวเป็นสัตว์ที่สามารถอยู่อาศัยในพื้นที่จำกัดและดูแลตัวเองได้
แต่จากการพูดคุยกับ ‘นัชญ์ ประสพสิน’ เจ้าของบ้านพักพิงแมวจร ‘Catster by Kingdomoftigers’ หรือหลายคนอาจคุ้นหูมากกว่าในชื่อเพจ ‘ทูนหัวของบ่าว’ ช่องทางที่ให้ความช่วยเหลือแมวและสัตว์จรจัดมาอย่างต่อเนื่องกว่า 10 ปี เรากลับพบว่าการที่คนให้ความสนใจในการเลี้ยงสัตว์มากขึ้นแต่ขาดความเข้าใจและความรับผิดชอบ ก็เป็นอีกหนึ่งเหตุผลที่ทำให้เกิดสัตว์จรจัดไม่ต่างจากในอดีต แถมยังเพิ่มมากขึ้นด้วยซ้ำในช่วงโรคระบาด
จากสาเหตุนี้เอง ทำให้ Catster by Kingdomoftigers หรือที่เรียกกันง่ายๆ ว่าบ้านพักพิงแมวจร ที่รับดูแลตั้งแต่การปรับนิสัย ปรับพฤติกรรม รักษาสุขภาพร่างกายและสุขภาพจิตของแมวเพื่อรอการหาบ้าน มีแมวจรจัดต่อคิวเข้าอยู่เป็นจำนวนมาก
“ปัจจุบันคนรักสัตว์มีเยอะขึ้น แต่คนที่ไม่รักและมองว่าสัตว์ไม่ควรได้รับความช่วยเหลือก็ยังมีอยู่ เราอยากให้คนมีความรู้เกี่ยวกับแมวจรมากขึ้น เพราะเวลาสัตว์เป็นอะไรนิดๆ หน่อยๆ คนจะเริ่มกังวลและไม่ดูแล เอาไปทิ้งก็เยอะ”
จากเพจ ‘ทูนหัวของบ่าว’ กลายมาเป็น ‘Catster by Kingdomoftigers’ ได้อย่างไร
จุดเริ่มต้นของ Catster by Kingdomoftigers มาจากการที่เราทำเพจทูนหัวของบ่าวมาประมาณ 10 กว่าปี และพบว่าแม้เราจะพยายามช่วยเหลือสัตว์จรจัด ไม่ว่าจะเป็นการทำหมัน ฉีดวัคซีน รักษาแผลจากการโดนทำร้ายมากแค่ไหน แต่สุดท้ายเราก็พบคำตอบว่า ไม่ว่าเราจะช่วยเท่าไหร่ ถมเท่าไหร่ ยังไงก็ไม่เคยเต็ม ถ้าแมวตัวนั้นยังไม่ได้ ‘บ้าน’
สมมติเราทำหมันไป 200 ตัว ฉีดวัคซีนไป 100 ตัว หรือช่วยแมวบาดเจ็บในรูปแบบต่างๆ มากแค่ไหน สุดท้ายเราก็ต้องพาเขากลับสู่ที่เดิม พอเราจะเอาไปฉีดวัคซีนอีกครั้ง เขาก็โดนทำร้าย ติดโรคติดต่อ เกิดอุบัติเหตุที่เราป้องกันไม่ทันจนเสียชีวิตไปก็เยอะ
ในตอนที่ยังไม่ได้เปิดบ้านพักพิงแมวจรขึ้นมา สิ่งที่เราทำได้คือการส่งแมวที่รอการหาบ้านไปตามโรงแรมแมวหรือคลินิกต่างๆ รวมค่าใช้จ่ายก็เป็นเงินจำนวนมาก เลยคิดว่างั้นเราทำ Catster by Kingdomoftigers ขึ้นมาดีกว่า แล้วใครที่สนใจอยากรับเลี้ยงก็มารับจากที่นี่ได้เลย เพราะการจะจบกระบวนการเป็นแมวจรได้ แมวที่เราช่วยต้องมีบ้านเป็นของตัวเอง
คุณเปิดบ้านพักพิงแมวจรมากว่า 6 ปี ตั้งแต่ตอนนั้นจนถึงตอนนี้ สถานการณ์แมวจรในไทยเปลี่ยนไปยังไงบ้าง
ตั้งแต่ทำที่นี่มา เราได้รับเคสแมวจรจัดในช่วงโควิด-19 เยอะขึ้นจากเดิมมาก ซึ่งเราเข้าใจว่าก่อนหน้านั้นหลายคนเขามีกำลังที่จะรับมาดูแลในมือได้หลายๆ ตัว แต่พอมีโรคระบาดเข้ามา เกิดพิษเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่อง ทำให้เขาไม่สามารถรับภาระดูแลต่อได้ ทำให้เราพบแมวถูกทิ้งบ้านละ 20 – 30 ตัวขึ้นไปก็เยอะ
ยิ่งช่วงหลังผ่านวิกฤตไป ญาติพี่น้องในครอบครัวที่ไม่รับเลี้ยงลูกแมวต่อก็เยอะ ทำให้หลังโควิดที่เราคิดว่าจะมีอัตราการทิ้งแมวลดลง กลับมีเยอะขึ้นจน Catster by Kingdomoftigers ที่เป็นตึก 4 ชั้น มีแมวเต็มทุกชั้นทุกแผนก และไม่เคยลดลงเลย
หลักๆ แล้วเราว่าคนรักสัตว์เยอะขึ้นนะ แต่คนที่ไม่มีความเข้าใจก็มีเหมือนกัน ทำให้พอสัตว์มีอาการอะไรนิดหน่อย เขาจะเริ่มกังวล ไม่ดูแล และเอาไปทิ้ง ทั้งที่บางโรครักษาได้ หรือที่รักษาไม่หาย แค่เราศึกษาและใส่ใจอย่างเพียงพอก็ดูแลเค้าให้อยู่กับเราได้นานขึ้นได้
คุณคิดว่าการที่สัตว์จรจัดมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นสะท้อนถึงปัญหาอะไรในสังคม
แน่ๆ เลยคือสะท้อนถึงการแก้ไขปัญหาของรัฐบาล เราเข้าใจว่าเรื่องปากท้องของมนุษย์ต้องมาก่อน แต่สัตว์ก็เป็นอีกส่วนหนึ่งที่อยู่ในสังคมของเรา และส่งผลต่อปัญหาเรื่องสิ่งแวดล้อมด้วยเช่นกัน เพราะถ้ารัฐให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อมจริงๆ เขาจะดูแลไปถึงขั้นสัตว์จรจัดที่มาสร้างปัญหาให้พื้นที่ที่เขาดูแลอยู่ และถ้ารัฐมีคุณธรรมที่เพียงพอ เขาจะไม่ทำร้ายสัตว์
ส่วนมากที่เราเจอคือ การย้ายปัญหาจากที่หนึ่งไปอีกที่หนึ่ง เช่น ตลาดตรงนี้มีแมวเยอะมาก รัฐก็จะถามว่าเอามาอยู่กับเราได้ไหม คือทิ้งปัญหานั้นให้เราเลย หรือไม่บางครั้งก็ใช้วิธีลัดแก้ปัญหาด้วยการวางยาเบื่อสัตว์ให้ตายไปให้หมด
แล้วคุณคิดเห็นอย่างไรกับแนวคิด ‘Adopt, don’t shop.’ หรือ ‘การรับเลี้ยงแทนการเลือกซื้อสัตว์’
‘Adopt, don’t shop.’ เป็นหนึ่งในโครงการที่ทั่วโลกเขารณรงค์กัน แต่เอาจริงๆ เราไม่ได้แอนตี้คนที่เลือกซื้อสัตว์มาเลี้ยงนะ เพราะเข้าใจว่าคนเราเกิดมาก็อยากได้สัตว์เลี้ยงตัวแรกที่ตัวเองเป็นคนเลือกเองจริงๆ
เรามองว่าการซื้อสัตว์สักตัวเพื่อตอบสนองความต้องการของตัวเองเป็นเรื่องที่โอเค แต่ขณะเดียวกัน การไปรับเลี้ยงสัตว์ตามศูนย์พักพิง คุณจะเห็นเลยว่าสถานที่เหล่านี้ก็มีแมวพันธุ์สวยๆ ที่คุณมองหาอยู่เหมือนกัน
อย่างที่นี่ก็มีแมวสายพันธุ์ดีๆ เข้ามาตลอด เพราะคนที่ซื้อไปแต่ไม่ได้รักจริง เลี้ยงไปแล้วเกิดไม่ชอบขึ้นมา รู้สึกว่ามีปัญหาเยอะ สุดท้ายก็มาจบลงที่นี่ เพราะฉะนั้นถ้าอยากได้แมวสายพันธุ์ที่ต้องการ ลองมาที่นี่ก่อนได้
พูดง่ายๆ คือเราสนับสนุนการ Adopt แหละ แต่ถ้าถามว่าต้องขนาด Don’t Shop เลยไหม เราก็ไม่ได้ปิดกั้น ขอแค่คุณเป็นคนมีความรับผิดชอบที่เพียงพอ บางคนเลี้ยงแมวเป็นเฟอร์นิเจอร์ของบ้าน ถ่ายอินสตาแกรมสวยๆ พอเบื่อก็เอาไปทิ้ง แบบนั้นเราไม่เห็นด้วย
แปลว่าการรับเลี้ยงสัตว์จากศูนย์พักพิงสามารถช่วยเรื่องปัญหาสัตว์จรจัดได้จริงใช่ไหม
ใช่ ทำได้จริง เป็นไปได้อยากสนับสนุนให้มีอย่างน้อย 1 เขต 1 ตำบล 1 เชลเตอร์ไปเลยด้วยซ้ำ อย่างโอท็อปยังทำได้เลย เรามองว่าการทำเชลเตอร์ในแต่ละจังหวัดมันสามารถลดปัญหาหมาแมวได้อย่างจริงจัง
ทุกวันนี้ทั่วทุกสารทิศส่งข้อมูลแมวจรมาให้เรารับมาดูแล แต่เราที่อยู่กรุงเทพฯ จะไปรับมายังไง จะดูแลยังไง เพราะฉะนั้นเบื้องต้นทุกจังหวัดทุกท้องถิ่นควรใส่ใจสิ่งแวดล้อมของตัวเองให้ดีด้วย
แล้วในแง่ของผู้เลี้ยงและผู้ขายจะมีส่วนช่วยในการไม่ก่อให้เกิดปัญหาสัตว์จรจัดได้อย่างไรบ้าง
ปัจจุบันประชาชนมีความรู้เพิ่มขึ้นกว่าเดิมแล้ว ไม่ว่าจะจากทาง TikTok, Facebook หรือ Twitter เองก็มีการให้ความรู้เรื่องการเลี้ยงสัตว์มากขึ้น ทำให้คนรับรู้ว่าการเลี้ยงสัตว์ที่ดีต้องทำอย่างไร
อย่างแรกคือทุกคนต้องมีความรับผิดชอบต่อสัตว์เลี้ยงของตัวเอง ศึกษาปัญหาของสายพันธุ์นั้นๆ เลี้ยงให้เขามีคุณภาพชีวิตที่ดี ให้เขาได้มีพื้นที่ในการใช้ชีวิต มีอาหารที่ดี ปลอดภัยจากการถูกทำร้ายทารุณ หลังๆ เราเห็นคนเอาสัตว์มาทำเป็นคอนเทนต์เยอะขึ้น ทั้งแบบถูกต้องและไม่ถูกต้อง แต่เราเชื่อว่าถ้าอันไหนไม่ดี สังคมจะช่วยกันดูแลเอง ‘Social media is watching you.’
และถ้าพูดถึงในฐานะผู้ขาย ก็กลับไปยังคีย์หลักของเราคือความรับผิดชอบ เรามองว่าการ ‘Breeding’ (การผสมพันธุ์) ไม่ใช่เรื่องผิด แต่คุณต้องรับรู้ว่าการผสมข้ามสายพันธุ์จะทำให้สัตว์ที่เกิดมาไม่ตรงตามสเปกที่ต้องการ ตัวที่หลุดสเปกคุณจะทำอย่างไร ถ้าถูกบรีดแล้วออกมาพิการซ้ำซ้อน เกิดสายพันธุ์ที่ไม่สวย ตายง่าย คุณจะรับผิดชอบต่อหัวใจเขาอย่างไร
เพราะความรักความชอบต้องมาพร้อมกับความรับผิดชอบและจิตสำนึกที่ดี ถ้าเราอุดหนุนอุตสาหกรรมเพาะเลี้ยงที่เขาไม่มีจึตสำนึกหรือความรับผิดชอบที่ดีพอ จะก่อเกิดเป็นวัฐจักรที่หมุนวนที่ไม่ดีต่อสัตว์ต่อไปในอนาคต การซื้อขายสัตว์จึงเป็นอีกหนึ่งอุตสาหกรรมที่ต้องมีการตรวจสอบคุณภาพและการกำกับดูแลของภาครัฐอย่างสม่ำเสมอ เพื่อไม่ให้แมวที่ไม่ได้คุณภาพเกิดภาวะล้นตลาด
ถ้าเรามีความรักเป็นที่ตั้ง ไม่ว่าเขาจะสีไหน เพศไหน หรือเป็นอย่างไร เราจะรักเขาโดยไม่มีข้อแม้ อย่างที่นี่แมวที่หาบ้านยากคือแมวสีเปรอะ สีกระดองเต่าที่หน้าเลอะๆ คนมักบอกว่าไม่สวย หรือแมวสีดำคือแมวอัปมงคล เราอยากให้คนเปลี่ยนทัศนคติ ความเชื่อ ค่านิยมแบบเก่าๆ ลองให้โอกาสแมวที่นี่ดูบ้าง
ทุกวันนี้มีการพยายามแก้ไขปัญหาสัตว์จรจากทางภาครัฐมากน้อยแค่ไหน
จริงๆ นโยบายของรัฐที่เกี่ยวกับสัตว์ก็มี อย่างตอนหลังมานี้ เราเริ่มเห็นว่ามีความพยายามที่จะทำหมันฟรี ฉีดวัคซีนฟรี หรือทำสิ่งต่างๆ เพิ่มขึ้น แต่ถามว่ามันครอบคลุมเพียงพอไหม ก็ต้องตอบว่า ‘ไม่’ เพราะปัญหาที่เราเจอคือ หลายครั้งประชาชนที่เขารอจริงๆ เข้าไม่ถึงบริการนี้ รวมไปถึงแมวจรจัดเมื่อได้รับวัคซีนหรือทำหมันเสร็จ รัฐก็เอาเขากลับไปอยู่ที่เดิม ไม่ได้ติดตามดูแลต่อ
เราเข้าใจว่าอยากลดปริมาณสัตว์จรด้วยการทำหมัน แต่คุณผ่าตัดวันเดียวแล้วเอาเขากลับไปอยู่ที่เดิม ใครจะดูแลแผลหลังผ่าตัดให้เขา เขาเป็นสัตว์ ดูแลตัวเองไม่ได้อยู่แล้ว เกิดแผลเปิด ติดเชื้ออักเสบ ก็ต้องตามมาด้วยค่ารักษาอีกเป็นหมื่น หรือกระทั่งเสียชีวิตก็มี
สุดท้ายมันย้อนกลับไปที่จุดเริ่มต้น ที่นี่เกิดขึ้นเพราะเราทนซัฟเฟอร์กับการช่วยแล้วเอาเขากลับไปไว้ที่เดิมและเผชิญชีวิตแบบนั้นไม่ได้แล้ว สิ่งที่เราทำได้คือการสร้างบ้านพักพิงแมวจรให้พวกเขาแทน
แล้วทำอย่างไรรัฐถึงจะแก้ปัญหาสัตว์จรจัดได้อย่างยั่งยืน
สิ่งที่รัฐทำได้ง่ายๆ ไม่ต้องรอคือการทำหมันและฉีดวัคซีนฟรีให้แมวในท้องถิ่น ทำไปเยอะๆ ได้เลย จริงๆ หน่วยงานรัฐที่ดูแลใส่ใจมันก็มี แต่เราก็เห็นการเอาวัคซีนหมดอายุมาใช้ มีการสร้างภาพว่ามีโครงการนี้เกิดขึ้นเพื่อของบ ซึ่งถ้าจะแก้ไขปัญหาเหล่านี้มันต้องแก้ทั้งระบบ
เรื่องพวกนี้เป็นเรื่องจิตสำนึกของหน่วยงานรัฐที่จะเข้ามาดูแล การให้ความช่วยเหลือสัตว์จรต้องมาจากนโยบายของรัฐและคุณธรรมของคนภายในควบคู่กันไป อย่างถามว่าเราช่วยขนาดนี้แล้วรัฐยื่นมือมาช่วยเหลือเราไหม มันไม่มีเลย ซึ่งนั่นทำให้เราตัดสินใจทำบ้านพักพิงแมวจรเป็นธุรกิจ ไม่ใช่มูลนิธิ เพราะเมื่อชั่งน้ำหนักแล้ว การเป็นมูลนิธิช่วยอะไรไม่ได้เลย ทั้งเราและคนที่มาบริจาคก็เอาเงินส่วนนี้ไปหักลดหย่อนภาษีไม่ได้
เวลาไปไหนเราก็พยายามเสนอวิธีแก้ปัญหาตลอด แต่รัฐจะบอกว่าทางนั้นไม่มีงบ ไม่มีความต่อเนื่องของนโยบาย เดี๋ยวก็เปลี่ยนผู้ว่าฯ เดี๋ยวก็เปลี่ยนนายกฯ คนเก่ารักสัตว์ก็ทำไว้ แต่พอคนใหม่มาก็ถูกทิ้งร้างอีก มันควรยกระดับได้แล้ว ผ่านมากี่สิบปี พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์เพิ่งแอ็กทีฟ
ถ้าคุณเป็นนายกรัฐมนตรีได้ จะออกกฎหมายหรือนโยบายดูแลเรื่องนี้อย่างไร
จัดเลย 1 ตำบล 1 เชลเตอร์ แก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม คนและสัตว์อยู่ด้วยกันได้อย่างมีความสุข เข้าใจว่าปัญหาปากท้องของคนเป็น First Priority แต่สัตว์ก็คือสิ่งมีชีวิตหนึ่งที่อยู่ร่วมกับเราเหมือนกัน
บางทีการทำ 1 ตำบล 1 เชลเตอร์ นอกจากช่วยสัตว์จรจัดแล้ว ยังเป็นการสร้างงานสร้างอาชีพให้คนในชุมชนด้วย อย่างภาคเหนือที่มีไม้ไผ่เยอะ ก็อาจนำมาทำบ้านแมว ที่นอนแมว หรือเอาผักตบชวา กระจูด มาทำเป็นที่ลับเล็บแมว อะไรแบบนี้มันทำได้หมดเลย อยู่ที่ทัศนคติของรัฐบาลว่ามองเห็นแค่ไหน แต่ส่วนมากที่เคยเสนอไปเขาก็บอกว่าไม่มีงบ
ยิ่งในช่วงที่กำลังจะเลือกตั้ง ถ้าเราเป็นตัวแทนผู้สมัคร ส.ส. หรือพรรคการเมือง หนึ่งในนโยบายที่จะชนะใจคนเป็นจำนวนมากคือนโยบายที่ดูแลสัตว์เลี้ยงและสัตว์จรจัด เพราะปัจจุบันคนเลี้ยงสัตว์เยอะขึ้นมาก ถ้ามีนโยบายที่ใส่ใจไปถึงสัตว์เลี้ยง คะแนนเสียงท่วมท้นแน่นอน
ภาพฝันของแมวจรในสังคมไทยที่คุณอยากเห็นเป็นแบบไหน
พอทำ Catster by Kingdomoftigers มา 6 ปี มันทำให้เรารู้ว่าจะแก้ปัญหาแมวจรอย่างไร การเปลี่ยนจากแมวจรเป็นแมวบ้านคือทางออกที่ดีที่สุด แต่สำหรับตัวที่ไม่มีบ้านล่ะ แมวที่สิ้นสุดการรักษาโดยไม่มีคนมารับเลี้ยงเขาจะไปอยู่ตรงไหน ในอนาคตเราเลยวางแผนที่จะเปิด ‘บ้านพักแมวชรา’
พอเป็นแมวจรชีวิตก็รันทดมากอยู่แล้ว กว่าจะได้มาเจอกับเจ้าของ ได้ใช้ชีวิตอยู่ร่วมกัน สุดท้ายแล้วก็ต้องเอาเขาไปตายที่โรงพยาบาล มีสายระโยงระยาง อย่างมนุษย์เรายังไม่อยากอยู่ ICU โดนเจาะคอในวาระสุดท้ายเลย แมวเองคงเหมือนกัน เราเลยอยากทำบ้านพักแมวชราสำหรับแมวที่สิ้นสุดการรักษา หาคนมาดูแลอย่างจริงจัง มี Living Well ให้ชีวิตสุดท้ายก่อนจากไปมีชีวิตที่ดี มีความสุข อยากกินอะไรก็ได้กิน อยากตากแดดอุ่นๆ ก็ทำได้
อีกอย่างหนึ่งที่อยากทำคือ ‘โรงพยาบาลสัตว์’ แบบ Give It Forward ใครอยากจ่ายเท่าไหร่ก็จ่าย ใครมีกำลังพอสมควร เอาแมวของตัวเองมาทำหมัน แล้วจะจ่ายเงินให้สำหรับอีกตัวที่ไม่มีใครดูแลก็ได้ เป็นนโยบายน่ารักๆ ที่เคยเห็นในต่างประเทศ เพราะเราลงทุนเครื่องไม้เครื่องมือไปหมดแล้ว ทุกวันนี้เงินที่รักษาสัตว์ไปก็น่าจะสร้างโรงพยาบาลสัตว์ดีๆ ได้ 2 – 3 โรงพยาบาล
ตอนนี้ทั้งบ้านพักแมวชราและโรงพยาบาลสัตว์ อยู่ในขั้นกำลังศึกษาเรื่องช่องทางความเป็นไปได้ของระบบธุรกิจเพื่อสังคม (Social Enterprise : SE) ถ้าเป็นการขายหุ้นส่วนที่มีการปันผล จะมีคนเอาด้วยไหม เพราะทุกอย่างดูเป็นการกุศลหมดเลย เราไม่รู้ว่าจุดคืนทุนจะไปอยู่ตรงไหน
Writer
มณิสร วรรณศิริกุล
Photographer
ณัฐวุฒิ เตจา
Graphic Designer
