‘นาเกลือ’ ย่านเก่าแก่กว่า 100 ปี ใจกลางพัทยา - Urban Creature

ทะเล เมืองแห่งการท่องเที่ยว เมืองที่เต็มไปด้วยสีสันความบันเทิง และภาพชาวต่างชาติที่นั่งอยู่เต็มหาด พร้อมสถานที่ท่องเที่ยวเก๋ๆ มากมาย คือภาพจำของ ‘พัทยา’ ที่ถามร้อยคนก็คงตอบทำนองนี้เกือบร้อยคน แต่ใครจะรู้ล่ะว่า ท่ามกลางความเจริญในพัทยาแห่งนี้ จะมี ‘ชุมชนนาเกลือ’ ชุมชนเก่าแก่ที่ยังมีชีวิตซ่อนตัวอยู่ที่นี่ด้วย

คอลัมน์ One Day With… ขอพักปอด หนีฝุ่นในเมืองไปสูดกลิ่นทะเลที่ชุมชนนาเกลือ ชุมชนชาวจีนเก่าแก่ใจกลางพัทยากับกิจกรรม ‘เดินศึกษาย่านเก่านาเกลือ’ ที่จะพาทุกคนมาร่วมสัมผัสวิถีชีวิตชาวนาเกลือตั้งแต่การกิน การอยู่ ไปจนถึงการมีที่ยึดเหนี่ยวจิตใจในชุมชน ผ่านการนำชมของ ‘ไกด์คุณป้า’ ที่เกิดและเติบโตในชุมชน

การันตีว่าเราจะได้รู้ทุกซอกทุกมุมที่น่าสนใจของชุมชน แถมการมาเที่ยวที่นี่ยังเป็นส่วนหนึ่งในการช่วยขับเคลื่อนให้ชุมชนนาเกลือแห่งนี้กลับมามีชีวิตอีกครั้งด้วย

‘เดินศึกษาย่านเก่านาเกลือ’ เป็นกิจกรรมจากกลุ่มปั้นเมืองที่ร่วมมือกับสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เมืองพัทยา และชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนนาเกลือ ในการขับเคลื่อนแผนงานให้เกิดขึ้นและเป็นไปตามวิสัยทัศน์ ‘นาเกลือย่านเก่าสร้างสรรค์ (Na Kluea-Creative Old Town)’ เพื่อฟื้นฟูย่านนาเกลือ รักษาวิถีชีวิต วัฒนธรรม ส่งเสริมเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวให้ย่านนาเกลือแห่งนี้กลับมาคึกคักอีกครั้ง

เหล่าไกด์คุณป้าที่เกิดและเติบโตมาเป็นอย่างดีในชุมชนนาเกลือ เป็นผู้ที่จะพาเราเดินทางในกิจกรรมวันนี้

การเดินสำรวจชุมชนนาเกลือเริ่มต้นด้วยการสักการะ ‘องค์เซียนซือ’ องค์ประธานของ ‘มูลนิธิสว่างบริบูรณ์ธรรมสถาน’ และเป็นเทพเจ้าที่ชาวบ้านในย่านนี้นับถือ เนื่องจากเป็นเทพเจ้าแห่งการกุศลและช่วยเหลือคน

“ทุกวันที่หนึ่งและสิบห้าของทุกเดือนจะมีพิธีทรงเจ้า คนส่วนใหญ่มักมาทำพิธีสะเดาะเคราะห์และเอารถมาให้คนทรงช่วยเจิมให้เป็นสิริมงคลแก่ชีวิต” ไกด์คุณป้าบอกเล่าถึงรายละเอียดให้เราฟัง

นอกจากนี้ ภายในมูลนิธิฯ ยังมีเทพเจ้าอีกหลายองค์ให้ขอพรในด้านที่ต้องการได้ ไม่ว่าจะเป็นเทพกวนอู ขอพรด้านการงาน มีเพื่อนร่วมงานที่ดี, พระสังกัจจายน์ ขอพรด้านความมั่งมีร่ำรวย, องค์ไท้เสียงเหล่ากุง ขอพรด้านความปลอดภัย และเจ้าแม่กวนอิม ขอพรให้มีสิริมงคลในชีวิต

เมื่อเติมแต้มบุญกันแล้ว ไกด์คุณป้าก็พาเราเดินซอกแซกเข้าไปยังตรอกเล็กๆ ข้างมูลนิธิฯ ป้ายตรงสามแยกระบุว่าบริเวณที่เรายืนอยู่นั้นประกอบไปด้วย ‘ตรอกไทยศิลป์’ ซึ่งเคยมีร้านถ่ายรูป ‘ไทยศิลป์’ อยู่หน้าตรอกที่ปัจจุบันปิดตัวลงไปอย่างน่าเสียดาย และ ‘ตรอกโรงยา’ ที่มาจากอดีตเคยมีโรงยาฝิ่นในตรอกนี้

ไกด์คุณป้ายังเล่าอีกว่า ด้วยความที่ชาวจีนอพยพมาตั้งรกรากอยู่ในพื้นที่นี้ ทำให้เมื่อก่อนในตรอกนี้มีบ้านที่ทั้งทำบะหมี่ ปาท่องโก๋ และเฉาก๊วยส่งขายที่ตลาดนาเกลือ อาจเรียกได้ว่าเป็นแหล่งอาหารของพื้นที่นี้ก็ว่าได้

หลังจากฟังเรื่องราวคร่าวๆ ของทั้งสองตรอกในชุมชนนาเกลือแล้ว ไกด์คุณป้าก็พาเราชมบรรยากาศความเป็นอยู่ของชาวบ้านที่เงียบสงบ แตกต่างจากเรื่องเล่าที่ไกด์คุณป้าเล่าเสริมให้ฟังระหว่างทางว่า ชื่อที่แท้จริงของชุมชนนี้คือ ‘น่ากลัว’ เพราะเมื่อก่อนบริเวณนี้เป็นป่าและเป็นทางเดินเกวียนซึ่งมีโจรป่าดักซุ่มอย่างน่ากลัว และเพี้ยนมาเป็น ‘นาเกลือ’ จนกลายเป็นชื่อของชุมชนในตอนนี้

ไม่ใช่แค่ความเป็นอยู่ภายนอกบ้านเท่านั้น แต่ไกด์คุณป้ายังเดินนำเราเข้าไปในบ้านหลังหนึ่งกลางซอย ที่มีเจ้าของบ้านเปิดบ้านรอต้อนรับและนั่งอมยิ้มบนเก้าอี้ เชื้อเชิญให้ผู้มาเยือนไปชมพื้นที่กลางแจ้งตรงกลางบ้านที่มีบ่อทรงกลมขนาดไม่ใหญ่มากโผล่ขึ้นมาให้เห็น

ไกด์คุณป้าเล่าว่า บ้านทุกหลังในชุมชนส่วนใหญ่จะเป็นลักษณะนี้เหมือนกันหมด และบ่อกลางบ้านนี้เรียกว่า ‘ตี๊น้ำ’ ซึ่งเป็นภูมิปัญญาของชุมชนแห่งนี้ เนื่องจากสมัยก่อนไม่มีน้ำประปา จึงต้องขุดบ่อและก่อเป็นปูนขึ้นมา น้ำบางบ้านจะใสบ้างขุ่นบ้างไม่เหมือนกัน ก่อนที่จะหยิบกระแป๋งข้างๆ สาธิตวิธีการตักน้ำให้เราดู

หลังจากซึมซับบรรยากาศชุมชนนาเกลือมาจนสุดทาง ไกด์คุณป้าก็พาเราเดินเลาะเข้าไปในตลาดนาเกลือ โดยมีหมุดหมายคือท้ายตลาดที่มีบ้านกลุ่มชาวประมงของชุมชนตั้งอยู่

บริเวณบ้านที่เราเข้าไปนั้นมีถังและตู้ใสวางอยู่อย่างเป็นระเบียบ ภายในบรรจุสัตว์น้ำตัวเล็กๆ ที่คนไม่คุ้นเคยอย่างเราก็อาจดูไม่ออก แต่ ‘พี่ดำ-ภาสกร คลองน้อย’ เจ้าของบ้านที่ออกมาทักทายได้ไล่เรียงให้เราฟังว่าแต่ละภาชนะนั้นบรรจุหมึกและปูชนิดใดไว้บ้าง

“ที่นี่เป็นกลุ่มประมงต้นแบบของบ้านนาเกลือ เพื่อที่จะอนุรักษ์วิถีชีวิตชาวประมงเอาไว้ แต่เราทำเป็นประมงเชิงอนุรักษ์ เลยทำส่วนของอนุบาลสัตว์น้ำด้วย เป็นพวกหมึกและปูเป็นส่วนใหญ่ แถวนี้คนทำประมงอนุรักษ์ไม่ค่อยเยอะ มีแค่หกเจ็ดกลุ่ม แต่ละบ้านเขาก็ถนัดอนุบาลสัตว์น้ำไม่เหมือนกัน

“เหตุผลที่รวมกันทำตรงนี้เพราะเขาสร้างท่าเรือแล้วมันทำลายพื้นที่ชายฝั่ง แล้วโซนนี้เป็นอ่าวน้ำตื้น พวกสัตว์น้ำตื้นก็เริ่มอยู่กันไม่ได้เพราะน้ำไม่ไหลเวียน ก็เลยคุยกันว่ามาช่วยอนุรักษ์ส่วนนี้น่าจะดี” พี่ดำเล่าถึงความตั้งใจของกลุ่มประมงชุมชนนาเกลือ พร้อมกับพาเราชมอนุบาลหมึกและปูที่ทำไว้

เมื่อได้เรียนรู้พื้นฐานวิถีชาวประมงแล้ว ไกด์คุณป้าก็กวักมือเรียกทุกคนเดินเข้าตลาดนาเกลือ ตลาดเก่าอายุกว่า 100 ปี ศูนย์กลางของนาเกลือที่คึกคักไปด้วยผู้คนที่เข้ามาซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าต่างๆ

ระหว่างเดินก็เจอร้านค้าเก่าแก่มากมายตั้งอยู่สองข้างทาง ทั้งร้านของกิน ร้านขายยา ร้านโชห่วย ไปจนถึงร้านปั๊มกุญแจและร้านซ่อมของใช้ที่ทำให้เราได้เห็นชีวิตที่เคยดำเนินอยู่ที่นี่ แต่จุดเปลี่ยนสำคัญของตลาดนาเกลือคือเหตุไฟไหม้ที่ทำให้แผงในตลาดค่อยๆ ถูกทิ้งร้าง ธุรกิจในตลาดเริ่มซบเซาลง หลงเหลือเพียงร้านในพื้นที่รอบนอกที่ไม่ได้ถูกไฟไหม้ที่ยังคงเปิดขายกันเป็นปกติอยู่

หนึ่งในร้านเก่าแก่ของชุมชนแห่งนี้คือ ‘ร้านหนังสือมหากรี’ ร้านหนังสือเก่าแก่ในตำนานของชุมชนที่แต่ก่อนเปิดเป็นร้านโชห่วยขายกะปิน้ำปลาทั่วไปในปี 2487 และเริ่มนำหนังสือพิมพ์มาวางขายคู่กัน จนขยายร้านและเปลี่ยนเป็นร้านขายหนังสือและหนังสือพิมพ์ในปี 2505 ซึ่งตอนนี้อยู่ในความดูแลของ ‘ป้าแอ๊ว-ศรีสุดา ราษฎร์นิยม’ หนึ่งในแก๊งไกด์คุณป้าของงานซึ่งเป็นทายาทรุ่นที่ 3 ของร้านมหากรีแห่งนี้

“แต่ก่อนที่นี่เป็นร้านเอเจนต์หนังสือพิมพ์รายใหญ่ที่สุดในนาเกลือ เป็นศูนย์กลางที่ใครก็ตามจะติดตามข่าวในยุคนั้น แต่ก่อนมันไม่มีข่าวให้ดู ก็อาศัยมาซื้อหนังสือพิมพ์ไปอ่านกัน พอเดี๋ยวนี้มีโทรศัพท์เข้ามาคนก็ค่อยๆ เลิกอ่านหนังสือพิมพ์ ก็เลยเป็นอย่างที่เห็น ช่วงหนึ่งร้านขายดีมากเพราะคนตามข่าวสุรพลกัน นั่นเป็นช่วงทองของร้านเลย” ป้าแอ๊วเล่าแบบเปิดใจพร้อมชวนไปเดินชมหนังสือที่มีในร้าน

เยี่ยมชมหนังสือร้านมหากรีกันได้พักหนึ่ง ไกด์คุณป้าก็พาเรามูฯ เพิ่มความมงคลก่อนปิดทริปที่ ‘ศาลเจ้าแม่ทับทิม’ ท้ายตลาดนาเกลือ ที่โดดเด่นเรื่องโชคลาภสุดๆ ไกด์คุณป้ากระซิบว่าเคยถูกลอตเตอรี่ด้วย ก่อนจะปล่อยให้เราได้เข้าไปขอพร (ขอเลข) ในศาลเจ้า

เป็นเวลาหนึ่งวันที่เราใช้ไปกับการเดินสำรวจชุมชนเก่านาเกลือ ทำให้เห็นว่าที่นี่ยังคงมีความเข้มแข็งทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิตที่มาพร้อมความตั้งใจที่จะทำให้พื้นที่แห่งนี้กลับมาคึกคักอีกครั้ง เห็นได้จากการร่วมใจกันขับเคลื่อนชุมชนของชาวบ้าน และสมาคมวัยเก๋าอย่างไกด์คุณป้าที่พร้อมส่งต่อเรื่องราวและองค์ความรู้ประจำชุมชนให้เด็กรุ่นใหม่ในชุมชนสืบทอดต่อไป รวมถึงพร้อมที่จะเผยแพร่วิถีชีวิตน่ารักๆ เช่นนี้ให้กับผู้มาเยือน

เรามองว่าชุมชนนาเกลือเป็นอีกหนึ่งสถานที่ที่น่าไปเที่ยวพักผ่อนในวันหยุดสุดสัปดาห์ เพราะไม่ไกลจากกรุงเทพฯ มาก และมีเสน่ห์ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเล่าของพื้นที่ เรื่องราวของวัฒนธรรม หรือแม้แต่การดำเนินชีวิตของชาวบ้านหลากหลายอาชีพ ที่สำคัญอาหารทะเลในย่านนี้ก็รสชาติดีไม่แพ้ที่อื่นด้วย

การแวะเข้ามาท่องเที่ยวที่นี่ไม่เพียงแค่ได้รับความอิ่มใจกลับไปเท่านั้น แต่ยังช่วยขับเคลื่อนชุมชนให้เติบโตและกลับมาคึกคักไปพร้อมๆ กัน ใครมาพัทยา อย่าลืมแวะมาหาไกด์คุณป้ากันนะ

Pattaya ชุมชนจีน นาเกลือ พัทยา