‘สวนสาธารณะ’ คือพื้นที่ที่เราใช้พักผ่อนหย่อนใจ ออกกำลังกาย หรือหลีกหนีความวุ่นวายของเมืองด้วยการใช้เวลากับธรรมชาติ อีกทั้งยังเป็นสถานที่ที่เชื่อมโยงผู้คนให้มีปฏิสัมพันธ์กัน
โดยทั่วๆ ไปแล้ว สวนส่วนใหญ่ที่เราพบเห็นมักปลูกต้นไม้และดอกไม้ที่เน้นความร่มรื่นสวยงาม ตอบโจทย์การเป็นพื้นที่สีเขียว แต่ในขณะเดียวกัน ถ้าเราทำให้สวนมีฟังก์ชันมากขึ้น ใช้งานได้หลากหลายขึ้นก็น่าจะดีไม่น้อย
คอลัมน์ Urban Sketch ขอถือโอกาสออกแบบสวนสาธารณะให้ใช้งานได้อย่างรอบด้านภายใต้คอนเซปต์ ‘สวนสาธารณะกินได้’ ที่ไม่ได้ใช้แค่พักผ่อนเท่านั้น แต่ยังทำให้ผู้ใช้งานทั้งอิ่มใจและอิ่มท้องจากผลผลิตที่เพาะปลูกในสวนแห่งนี้ พร้อมกับเสริมสร้างความมั่นคงทางอาหารให้ชุมชนในพื้นที่
Plant Variety ปลูกต้นไม้หลากหลาย ให้ทั้งร่มเงาและความอร่อย
หากต้องการใช้งานสวนสาธารณะให้คุ้มค่าที่สุด ก็ต้องเริ่มจากความหลากหลายของพืชพรรณ ด้วยการปลูกต้นไม้หลายชนิดให้กระจายตัวตามพื้นที่ต่างๆ ในสวน โดยเลือกจากความเหมาะสมของพื้นที่ เช่น บริเวณทางเดินเน้นเป็นต้นไม้สูงที่ให้ร่มเงา และไม่มียางไม้หรือผลที่จะตกลงมาเป็นอันตรายกับคนที่ใช้พื้นที่ ถัดเข้าไปด้านในก็ปลูกต้นไม้ที่มีระดับความสูงต่ำลงมาเล็กน้อย รวมถึงพืชหัวที่ไม่ต้องดูแลมากก็สามารถเติบโตเองได้ตามลำดับ
ส่วนไม้ผลขนาดใหญ่ให้อยู่ลึกเข้าไปด้านในที่คนไม่ค่อยพลุกพล่าน ซึ่งผลผลิตจากต้นไม้เหล่านี้ นอกจากจะเป็นอาหารให้สัตว์ตัวเล็กๆ หรือแมลงภายในสวนแล้ว คนที่เข้ามาใช้พื้นสวนสาธารณะก็สามารถเก็บเกี่ยวผักผลไม้บริเวณนี้ไปได้ด้วย
Plantation Zone โซนปลูกผักสวนครัวสำหรับนำไปเป็นอาหาร
ส่วนถัดมาของสวน เราจะเปิดเป็นพื้นที่สาธารณะสำหรับชุมชนรอบด้านที่จัดเอาไว้เพาะปลูกผักผลไม้ที่ต้องการ ใครที่มีเมล็ดพันธุ์ผักจำนวนมากและอยากแบ่งปันคนอื่นๆ หรือคนที่อาศัยอยู่บนคอนโดมิเนียมแต่ไม่มีพื้นที่ปลูกผักก็มาใช้พื้นที่นี้ได้
นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมที่ให้คนในชุมชน ไม่ว่าจะเป็นผู้สูงอายุที่ไม่อยากอยู่เฉยหรือนักเรียนจากโรงเรียนใกล้เคียงผลัดเวรมาช่วยกันดูแลพืชพรรณส่วนรวมในสวนนี้ให้เติบโตงอกงาม พร้อมๆ กับเป็นพื้นที่สำหรับเรียนรู้ศึกษาเรื่องพันธุ์พืชในวิชาการเกษตรให้เด็กๆ ได้อีกด้วย
มากไปกว่านั้น สวนแห่งนี้ยังเปิดให้ทุกคนเข้ามาเก็บผักผลไม้ไปประกอบอาหารได้อย่างอิสระ และมีการเปิดตลาดจิ๋วในสวนเพื่อขายผักเหล่านี้ 2 – 3 ครั้งต่อสัปดาห์ จะได้ไม่เป็นการทิ้งให้ผักและผลไม้บางชนิดเน่าเสียไปอย่างน่าเสียดาย แถมยังเปิดโอกาสให้คนในชุมชนมาเจอกันมากขึ้น
Co-kitchen พื้นที่ประกอบอาหารที่ใครก็เข้ามาใช้งานได้
เมื่อเก็บพืชผักจากสวนมาแล้ว ที่นี่ยังมีพื้นที่ให้ทุกคนนำผลผลิตเหล่านั้นไปประกอบอาหารได้ทันทีในโซนครัวส่วนรวม แล้วนำมื้ออาหารที่ได้มาแบ่งปันกับคนอื่นๆ ในบริเวณลานด้านนอกที่มีโต๊ะและเก้าอี้รองรับ เพื่อสร้างสัมพันธ์ที่ดีต่อกันระหว่างคนในชุมชน
Co-Kitchen แห่งนี้ไม่ได้จำกัดแค่ว่าต้องใช้ผักจากสวนเท่านั้น แต่ไม่ว่าใครที่มาใช้ครัวแห่งนี้ก็สามารถนำวัตถุดิบจากที่ไหนก็ตามมาประกอบอาหารที่นี่ได้ อีกทั้งเรายังจัดพื้นที่แบ่งปันเตรียมไว้ให้ด้วย เนื่องจากบางบ้านอาจจะซื้อของมาเยอะจนกินหรือใช้งานไม่ทัน ไม่ว่าจะเป็นเนื้อสัตว์ ผัก รวมไปถึงเครื่องปรุงรส ซึ่งหากปล่อยให้หมดอายุก็จะกลายเป็นการสร้างขยะเปล่าๆ หรือแม้กระทั่งอุปกรณ์สำหรับงานครัวที่ไม่ค่อยได้ใช้งาน ก็นำมาไว้ที่นี่ให้ทุกคนหยิบไปใช้งานก็ได้
Writer
ณิชกมล บุญประเสริฐ
Graphic Designer
