เมื่อช่วงกลางเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา ‘ลานคนเมือง’ พื้นที่สาธารณะของเขตพระนคร ใกล้กับเสาชิงช้าวัดสุทัศน์ฯ ถูกใช้เป็นพื้นที่จัดงาน ‘DEMO EXPO’ เทศกาลดนตรีที่กลุ่มคนทำงานสร้างสรรค์ผู้ได้รับผลกระทบทางการเมืองร่วมกันจัดขึ้น
ชื่อของเทศกาลดนตรีครั้งนี้มาจากคำว่า Democracy (ประชาธิปไตย) และในอีกทางหนึ่ง คำว่า Demo เองก็หมายถึงการแสดงตัวอย่าง ดังนั้น DEMO EXPO จึงเป็นดั่งงานดนตรีที่แสดงให้เห็นถึงปัญหาที่ประชาชนเผชิญอยู่ และทำหน้าที่เป็นเวทีให้ศิลปินหลายแขนงได้ใช้นำเสนอผลงานในรูปแบบที่แตกต่างกัน
แม้ทีมผู้จัดงานจะเป็นกลุ่มผู้ได้รับผลกระทบทางการเมือง ทว่าเทศกาลดังกล่าวหาใช่ม็อบการเมืองหรือการชุมนุมใดๆ เป็นเพียงงานเทศกาลดนตรีที่ถ่ายทอดผ่านพลังสร้างสรรค์ ตามสโลแกนของงานคือ ‘Music Arts Peoples’
งาน DEMO EXPO มีวงดนตรีแห่งยุคสมัยกว่า 20 รายชื่อบรรเลงกันตั้งแต่เที่ยงวันยันเกือบเที่ยงคืน ภายในงานประดับประดาไปด้วยงานศิลปะจากศิลปินหลายสไตล์ อัดแน่นด้วยกิจกรรมให้ความรู้ทางการเมือง รวมถึงข้อเรียกร้องทางการเมืองหลายประเด็น โดยมีจุดประสงค์เพื่อส่งเสริมให้ผู้คนหลายช่วงวัยได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้การอยู่ร่วมกันในสังคม เป็นความบันเทิงที่ได้ทั้งความสุนทรีย์และเสรี ผ่านความชอบที่แตกต่างหลากหลาย
คอลัมน์ ‘Art Attack’ พาทุกคนย้อนกลับไปสำรวจเบื้องหลังของ ‘DEMO EXPO’ อีกหนึ่งงานตัวอย่างที่ทำให้เห็นว่า ดนตรีและศิลปะเป็นสิ่งที่รับใช้ประชาชน และสร้างการเปลี่ยนแปลงทางสังคมได้อย่างแท้จริง
เทศกาลดนตรีฟรีที่ไม่กำหนดอายุ
DEMO EXPO จัดขึ้นเมื่อวันเสาร์ที่ 20 สิงหาคม 2565 เป็นงานดนตรีที่เข้าชมฟรี ไม่เสียค่าบัตร โดยมีเป้าหมายเพื่อเป็นตัวอย่างของการจัดงานเทศกาลดนตรีที่ไม่ผูกขาดอยู่กับอำนาจของแหล่งทุน
งานนี้ไม่มีการจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ จึงไม่มีการกำหนดอายุผู้เข้าร่วมงาน อายุน้อยสุดของคนที่มาเที่ยวในงานคือ 13 ปี และแบ่งช่วงวัยผู้เข้าร่วมงานได้เป็นเด็กมัธยมศึกษาตอนต้น-มัธยมศึกษาตอนปลาย นักศึกษา และคนวัยทำงานกับบุคคลทั่วไป รวมแล้วมีจำนวนทั้งหมดราว 30,000 คน
เทศกาลดนตรีที่ใช้ดนตรีและศิลปะเรียกร้องความเป็นธรรม
DEMO EXPO มีวงดนตรีมากกว่า 20 วง ร่วมกันขึ้นแสดงตั้งแต่เวลาเที่ยงวันถึงเที่ยงคืน แบ่งเวทีหลักเป็น 2 เวที และรอบๆ งานมี Art Zone ที่ชวนศิลปินมาสร้างผลงานสื่อสารเรื่องยากๆ ให้กลายเป็นเรื่องง่ายๆ เช่น Performance Art หรือ งานเพนติง เพื่อสร้างการรับรู้ให้ทุกคนเข้าถึงได้ง่ายขึ้นผ่านความสวยงามของงานศิลปะ
ทั้งยังมีการแบ่งพื้นที่ว่างกลางลานบางส่วน โดยทำเป็นสัญลักษณ์ทางการเมืองด้วยการวางเก้าอี้เปล่าไว้ให้เพื่อนๆ ที่มาร่วมงานดนตรีไม่ได้เพราะติดคดีทางการเมือง ไม่ว่าจะเป็นคดีตามมาตรา 112, คดีจากการชุมนุมบริเวณดินแดง, คดีจากการสาดสีหน้าพรรคประชาธิปัตย์, และคดีอื่นๆ รวมจำนวนกว่า 30 คน เพื่อเรียกร้องให้รัฐปล่อยให้พวกเขาออกมาจากข้อกฎหมายที่ไม่มีความยุติธรรม
เทศกาลดนตรีที่ทุกคนแสดงออกทางการเมืองได้
DEMO EXPO ไม่มีการปราศรัย แต่เปิดโอกาสให้ทุกคนได้แสดงออกทางการเมืองอย่างตรงไปตรงมา เห็นได้จากภายในงานที่มีบูทของภาคประชาสังคม พรรคการเมือง และกลุ่มประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากปัญหาต่างๆ เช่น iLaw, สหภาพคนทำงาน, ครย.112, คณะก้าวหน้า, นักเรียนเลว, ศิลปะปลดแอก ฯลฯ มาให้ความรู้ในหลากหลายประเด็น เช่น รัฐสวัสดิการ, แรงงาน, ความเท่าเทียมทางเพศ, ปัญหาคนพิการ, การศึกษา, การกระจายอำนาจของรัฐ, การปฏิรูปกองทัพ เป็นต้น
นอกจากนี้ ยังมีบูทขายหนังสือ แจกแผ่นพับความรู้ ทำผลสำรวจทางการเมือง และเปิดรับรายชื่อสำหรับสนับสนุนการแก้กฎหมาย อธิบายให้เห็นภาพคือ เป็นงานที่ผู้เข้าร่วมเดินๆ ฟังเพลงอยู่ก็ไปแสดงความคิดเห็นทางการเมืองได้ในพื้นที่เดียวกัน
เทศกาลดนตรีที่เกิดขึ้นจากผู้จัดและประชาชนที่ได้รับผลกระทบทางการเมือง
ผู้จัดงาน DEMO EXPO มีจำนวนรวมกันกว่า 50 ชีวิต มาจากฝั่งนักกิจกรรม โปรโมเตอร์ ศิลปินกระแสหลัก ศิลปินนอกกระแส และอาสาสมัคร เหตุผลที่พวกเขาทั้งหมดร่วมกันลงแรงจัดงานดนตรีในครั้งนี้เพราะต้องการพิสูจน์ให้ทุกคนเห็นว่า ดนตรี ศิลปะ และการเมืองเป็นเรื่องที่ไปด้วยกันได้ ไม่มีความจำเป็นต้องแยกสองเรื่องนี้ออกจากกัน
เพราะท้ายที่สุดแล้ว บทเพลงหรืองานศิลปะรูปแบบอื่นๆ ถือเป็นเครื่องมือหนึ่งในการแสดงความคิดความเชื่อของศิลปินและผู้คนในสังคม และเป็นอาวุธชั้นดีที่จะเปลี่ยนแปลงประเทศชาติได้โดยไม่ต้องข่มขู่ กดขี่ หรือทำร้ายใคร ในขณะเดียวกันยังเป็นสื่อที่ช่วยจรรโลงและสร้างสรรค์ให้สังคมนี้น่าอยู่ขึ้น โดยที่ทุกคนไม่จำเป็นต้องคิดเหมือนกันไปเสียทุกเรื่อง
เทศกาลดนตรีที่มุ่งหวังให้เกิดเทศกาลดนตรีแบบนี้ขึ้นอีก
เพื่อบันทึกถึงงานดนตรีที่พูดถึงการเมืองอย่างเต็มปากเต็มเสียง เราได้ชวนเหล่าตัวแทนผู้อยู่เบื้องหลัง DEMO EXPO มาสนทนาสั้นๆ เพื่อบันทึกมุมมอง ความคิด และความรู้สึกของพวกเขาไว้ด้วย
“DEMO EXPO คือคอนเสิร์ตที่พูดเรื่องการเมืองได้ เราพยายามละลายวัฒนธรรมที่โดนฝังกันมาว่า การเมือง ศิลปิน และดนตรีเป็นสิ่งที่ห้ามข้องเกี่ยวกัน ซึ่งมันประหลาด เราแค่อยากทำลายกำแพงตรงนี้ หวังว่าอนาคตจะมีงานแบบนี้หรือมีกลุ่มคนจัดที่เป็นแบบพวกเราเกิดขึ้นอีกมาก” อ้น อิงกาญจน์ ทีมผู้จัดงาน
“ปกติแล้วงานคอนเสิร์ตที่มีนายทุนเป็นสปอนเซอร์ เขาจะไม่อยากให้ศิลปินหรือวงดนตรีพูดเรื่องการเมือง มันเลยทำให้พวกเขาไม่สามารถส่งเสียงเรียกร้องได้ นอกจากนี้ยังรวมถึงคนทำงานศิลปะ ร้านค้า และนักเคลื่อนไหวต่างๆ ที่อยากขับเคลื่อนเรื่องนี้ แต่ไม่ค่อยมีที่ทางกับงานดนตรีในไทยด้วย เราทุกคนที่จัดงานนี้มองว่า ไม่ว่าใครก็ควรได้พูดในสิ่งที่ตัวเองคิดแบบร้อยเปอร์เซ็นต์” ปูน ธนบดี ทีมผู้จัดงาน
“เกณฑ์ในการคัดเลือกวงดนตรีมาเล่นในงานนี้คือ อยากได้วงที่สามารถละลายกำแพงที่บอกว่าดนตรีกับการเมืองไม่เกี่ยวกัน แม้ว่างบประมาณของงานนี้จะไม่พอกับเรตราคาของบางวง แต่หลายๆ วงที่เข้ามาร่วมเล่นในงาน พวกเขาต่างเปิดใจพร้อมเดินไปข้างหน้า บางวงมาเล่นให้ฟรีก็มี การที่เราได้จัดงานร่วมกับพี่ๆ และทำให้เกิดขึ้นได้จริง มันสะใจ” ก้อง นักร้องนำวง H 3 F ทีมศิลปิน
“การที่มีงานอย่าง DEMO EXPO เกิดขึ้นเป็นเรื่องที่ดีมาก ทำให้เราได้เล่นดนตรีในงานที่สามารถพูดเรื่องการเมืองได้โดยไม่ต้องกังวลว่าผู้จัดจะไม่เอาวงเราไปเล่นอีก ในอนาคตอยากให้มีงานแบบนี้เกิดขึ้นมากกว่าเดิม เพราะยิ่งทำให้ศิลปินได้เล่นดนตรีอย่างมีความสุข โดยเฉพาะวงที่ทำงานเพื่อสื่อสารเรื่องการเมืองหนักๆ อย่าง Rap Against Dictatorship เยนา หรือ สามัญชน จะได้มีพื้นที่ในการแสดงคอนเสิร์ตของพวกเขามากขึ้น” ตูน นักร้องนำวง t_047 ทีมศิลปิน
“จริงๆ แล้วการ Call out หรือเรียกร้องมันไม่จำเป็นต้องใช้ความรุนแรง การเล่าเรื่องด้วยงานศิลปะก็ทำให้มีพลังได้เหมือนกัน และเป็นพลังที่ทุกคนเข้าใจตรงกัน ทุกคนได้รับทั้งประโยชน์ ความรู้ ความบันเทิง โดยที่เราไม่ได้สร้างความเดือดร้อนให้ใคร” เบนซ์ Benxblues ทีมคนทำงานศิลปะ
“ดีใจที่ศิลปินหลากหลายแขนงได้มีพื้นที่แสดงผลงานที่ใหญ่ขนาดนี้ เพราะต่อให้ศิลปะในบ้านเรามีเยอะ แต่ยังมีคนที่เป็นชายขอบของวงการอยู่ การเกิดขึ้นของ DEMO EXPO ทำให้พวกเขาได้มีพื้นที่ให้ออกมาแสดงออก ซึ่งเป็นเรื่องที่ดีมาก” Panlert ทีมคนทำงานศิลปะ
“ทะลุฟ้า คือกลุ่มคนทำงานเคลื่อนไหวทางการเมืองที่สู้มาทุกรูปแบบทั้ง 3 สนาม ได้แก่ ทางการ มวลชน และมาถึงสนามวัฒนธรรมที่มีกลุ่มศิลปิน คนทำงานศิลปะ และผู้จัดงานต่างๆ ที่เข้ามาทำงานร่วมกันเพื่อทำให้สนามวัฒนธรรมได้กระจายออกไป สามารถพูดเรื่องที่กำลังต่อสู้กันอยู่ได้ไกลมากขึ้น ไม่ได้จำกัดแค่การดูดนตรีเท่านั้น แต่เราได้เห็นข้อเสนอรวมถึงแนวคิดอุดมการณ์ต่างๆ ด้วย” วาดดาว กลุ่มทะลุฟ้า ทีมนักเคลื่อนไหว
“แม้ DEMO EXPO จะเป็นงานครั้งแรก แต่มันทำให้ทุกคนมีพื้นที่สื่อสารเพิ่มมากขึ้นและสื่อสารได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด เพราะเป็นพื้นที่ที่ให้คนที่อยู่ตรงกลางได้มีตัวเลือกในการเรียนรู้ประชาธิปไตยมากขึ้น หวังว่างานแบบนี้จะมีคนจัดอีก” ฟิว ทะลุฟ้า ทีมนักเคลื่อนไหว
“ในแง่กฎหมายเราอาจดูเหมือนพ่ายแพ้ มีเพื่อนอยู่ในเรือนจำ ทุกคนล้วนติดคดีความ การเคลื่อนไหวทางการเมืองจะขยับตัวทำอะไรก็ยาก เราคุยกับไผ่ ดาวดิน ว่าคงจัดม็อบได้ลำบาก ทำให้คิดว่างานนี้น่าจะเป็นการขับเคลื่อนศิลปวัฒนธรรมในรูปแบบของการเคลื่อนไหว และเหมือนเป็นการประกาศชัยชนะทางวัฒนธรรมกลายๆ ด้วยรูปแบบการจัดงานเฟสติวัลที่รวมทั้งคอนเสิร์ต ศิลปะ และการเมือง” แอมมี่ The Bottom Blues ทีมศิลปิน
ติดตามความเคลื่อนไหวของ DEMO EXPO ได้ที่ facebook.com/demoexpo
Writer
อธิวัฒน์ อุต้น
Photographer
เจนวิทย์ สุธนะสิริชัย
Graphic Designer
