ห้องสมุดจากโรงอาบน้ำ มิวเซียมและแกลเลอรีจากโรงงาน เหล่านี้คือตัวอย่างการแปรเปลี่ยนสถานที่และฟังก์ชันการใช้งานให้กลับมาสร้างสีสันให้เมืองมากขึ้น
เพราะนอกจากเรื่องความปลอดภัย การปล่อยสถานที่ทิ้งร้างเอาไว้ยังเป็นการเสียพื้นที่ใช้งานไปโดยเปล่าประโยชน์ หลายๆ ประเทศจึงรีโนเวตพื้นที่เดิมให้กลับมาใช้งานใหม่อีกครั้ง เพื่อดึงดูดความสนใจให้ผู้คนมาเยี่ยมชม และสร้างเรื่องราวใหม่ๆ ให้ย่าน
คอลัมน์ Urban’s Pick ขอพาไปดูการฟื้นฟู 5 สถานที่เก่าจาก 5 ประเทศให้เป็นพื้นที่สาธารณะ เพื่อเติมแรงบันดาลใจ สร้างการพบปะ และเป็นแนวทางการขับเคลื่อนเมืองด้วยศิลปวัฒนธรรม
GMBB
Creative Mall จากห้างฯ แฟชั่นค้าส่ง
Kuala Lumpur, Malaysia
ความสร้างสรรค์และงานศิลปะ เป็นอีกหนึ่งองค์ประกอบที่มีส่วนช่วยพัฒนาประเทศ ด้วยเหตุนี้ ประเทศมาเลเซียจึงสร้างพื้นที่สร้างสรรค์เพื่อให้ศิลปินทำกิจกรรมและแบ่งปันไอเดียงานศิลปะกันในย่าน Bukit Bintang ด้วยการเปลี่ยนอาคารเก่าที่เดิมทีคือแหล่งขายส่งสินค้าแฟชั่นให้เป็น Creative Mall
‘GMBB’ ถือได้ว่าเป็นชุมชนสร้างสรรค์ขนาดใหญ่ที่อยากเป็นพื้นที่ทางกายภาพให้เหล่าศิลปินและผู้ที่ชื่นชอบงานสร้างสรรค์ โดยได้แรงบันดาลใจจากพื้นที่ศิลปะที่ประสบความสำเร็จในต่างประเทศอย่าง 798 Art Zone ในปักกิ่ง หรือ PMQ ในฮ่องกง เพื่อให้ GMBB แห่งนี้ได้เป็นส่วนหนึ่งในการปลูกฝังความสามารถของศิลปินท้องถิ่น พัฒนาวัฒนธรรมของมาเลเซีย และพร้อมผลักดันทุกความคิดสร้างสรรค์ให้ไปไกลถึงระดับโลก
ภายในประกอบด้วยพื้นที่จัดแสดง แกลเลอรี ร้านหนังสือ สตูดิโอศิลปะ และร้านอาหารมากมาย ใครที่ชื่นชอบศิลปะและไลฟ์สไตล์ ที่นี่ถือว่าเป็นอีกหนึ่งจุดที่ไม่ควรพลาดหากมีโอกาสเดินทางไปเมืองกัวลาลัมเปอร์
Not Just Library
ห้องสมุดจากโรงอาบน้ำเก่า
Taipei, Taiwan
หากใครแวะเวียนไปยัง Songshan Cultural and Creative Park ในไทเป อาจจะเคยสังเกตเห็น ‘Not Just Library’ ห้องสมุดที่ซ่อนตัวอยู่ภายในพื้นที่แห่งนี้ แม้ว่าจะเต็มไปด้วยหนังสือตามแบบที่ห้องสมุดควรจะเป็น แต่องค์ประกอบโดยรวมของพื้นที่ภายในกลับทำให้เรานึกถึง ‘ห้องน้ำ’ ขึ้นมาเสียอย่างนั้น
นั่นเป็นเพราะว่าห้องสมุดแห่งนี้ในอดีตเคยเป็นโรงอาบน้ำอายุกว่า 83 ปี ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของโรงงานยาสูบที่เป็นพื้นที่ของ Creative Park แห่งนี้ และห้องนี้ก็ใช้เป็นห้องน้ำส่วนกลางสำหรับนายจ้างหญิง
หลังจากถูกปล่อยทิ้งไว้ก็ได้มีการปรับปรุงผ่านการออกแบบโดยสตูดิโอ JC. Architecture & Design ที่ทำให้โรงอาบน้ำเก่ากลายเป็นห้องสมุดที่ยังคงโครงสร้างเดิมแต่อยู่ในรูปลักษณ์ที่เก๋ขึ้น อย่างพื้นกระเบื้องสีขาวที่ยังคงมีร่องรอยการใช้งานเดิม แต่บริเวณโดยรอบกลับเป็นชั้นไม้วางหนังสือและมุมอ่านที่ทันสมัย
หรือแม้แต่อ่างอาบน้ำรูปครึ่งวงกลมก็ยังคงตั้งตระหง่านอยู่ในพื้นที่แห่งนี้ เพื่อเป็นการรักษาสิ่งที่มีอยู่แต่เดิมในอดีต เพียงแต่เปลี่ยนการใช้งานจากล้างเนื้อล้างตัวมาเป็นพื้นที่วางหนังสือแทน
ไม่เพียงแต่เป็นห้องสมุดเท่านั้น แต่ Not Just Library ยังเป็นพื้นที่พบปะสังสรรค์ จัดงานแสดงขนาดกลาง รวมถึงเวทีเสวนาได้ด้วย
ABC Museum
พิพิธภัณฑ์ศิลปะจากโรงงานเก่า
Madrid, Spain
ท่ามกลางอาคารเก่าโดยรอบบนถนน Amaniel ในเมืองมาดริด เราจะได้พบกับอาคารที่โดดเด่นออกมาจากบริเวณโดยรอบ ซึ่งเป็นการออกแบบของสถาปนิก Aranguren + Gallegos ในการปรับปรุงสถานที่แห่งนี้ให้เป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมของเมืองมาดริดและศูนย์ศิลปะระดับนานาชาติอย่าง ‘พิพิธภัณฑ์ ABC’ ศูนย์รวมภาพวาดและภาพประกอบในพื้นที่กว่า 3,000 ตารางเมตร ที่มีผลงานมากกว่า 200,000 ชิ้น
ในอดีตบริเวณนี้เคยเป็นโรงงานเก่ามาก่อน เมื่อไม่ได้ใช้งานจึงมีการปรับปรุงและเปลี่ยนเพื่อนำกลับมาใช้ประโยชน์อีกครั้ง โดยจุดประสงค์ของการปรับปรุงพื้นที่คือ ต้องการทำให้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตชีวา เติมพลังสร้างสรรค์ให้ผู้คนผ่านกิจกรรมทางศิลปะต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นนิทรรศการชั่วคราว การประชุม งานเสวนา รวมไปถึงห้องกระจกไว้จัดกิจกรรมทางเลือก
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะปรับปรุงจนได้ภาพลักษณ์ที่ดูมีความทันสมัยมากขึ้นแล้ว แต่การออกแบบก็ยังคงพยายามรักษาลักษณะของอาคารเก่าเอาไว้ ยกตัวอย่าง พื้นที่จัดแสดงนิทรรศการที่มีการผสมผสานขององค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมร่วมสมัยกับองค์ประกอบเดิมจากอาคารในอดีต หรือแม้แต่ซุ้มอิฐเก่าที่ยังคงอยู่ตรงอาคารด้านนอก เพื่อเป็นสัญลักษณ์แสดงถึงความเก่าแก่ของประวัติศาสตร์อาคารหลังนี้
การออกแบบนี้ไม่เพียงแต่เป็นการปรับปรุงตัวพื้นที่เท่านั้น แต่ยังสร้างความสวยงามผ่านการให้ความเคารพต่อสถาปัตยกรรมดั้งเดิมของเมืองที่มีมาก่อนหน้านี้ด้วย
The Nikola Tesla Museum
พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์จากโรงงานกระดาษเก่า
Belgrade, Serbia
ในปี 2467 ประเทศเซอร์เบียได้เปิดโรงงานกระดาษ Milan Vapa ซึ่งเป็นโรงงานที่ทันสมัยแห่งแรกของประเทศ และหลังจากที่ไม่ได้ใช้งานแล้ว โรงงานแห่งนี้ก็ถูกทิ้งร้างเอาไว้กว่าหลายสิบปี แต่เนื่องจากเป็นดั่งคุณค่าทางวัฒนธรรมของประเทศ ตัวอาคารจึงได้รับความคุ้มครองด้านอนุสรณ์สถานทางวัฒนธรรม และได้รับทุนสนับสนุนเพื่อฟื้นฟูและปรับปรุงโรงงานแห่งนี้
จากสถานที่ผลิตกระดาษสู่การเป็นพิพิธภัณฑ์ทางวิทยาศาสตร์ที่ได้รับการออกแบบจากทีม Zaha Hadid Architects โดยได้แรงบันดาลใจจากงานวิจัยเกี่ยวกับสนามแม่เหล็กและการถ่ายโอนพลังงานไร้สายของนักวิทยาศาสตร์ผู้ค้นพบไฟฟ้ากระแสสลับ Nikola Tesla จนได้ออกมาเป็นหลังคาเส้นโค้งรูปไข่ที่แผ่ออกมาจากปล่องไฟเก่าของโรงงาน
พิพิธภัณฑ์นี้จะทำหน้าที่เป็นพิพิธภัณฑ์ Nikola Tesla แห่งใหม่ของเมือง เนื่องจากทำเลปัจจุบันมีขนาดเล็กจนทำให้มีพื้นที่จัดแสดงน้อยเกินไป ซึ่งโครงการนี้จะครอบคลุมพื้นที่กว่า 13,400 ตารางเมตรเลยทีเดียว
อย่างไรก็ตาม ทีมสถาปนิกยังคงเก็บรักษาองค์ประกอบเดิมของโรงงานบางส่วนเอาไว้ เพื่อรักษาประวัติศาสตร์ของโรงงานเก่าแก่แห่งนี้ เช่น ส่วนหน้าของอาคาร เพดานโค้ง รวมไปถึงปล่องไฟอิฐอันโดดเด่น ส่วนด้านนอกอาคารจะเป็นพื้นที่สาธารณะแห่งใหม่ของเมืองที่ต่อกับริมน้ำเบลเกรด และเชื่อมต่อเครือข่ายขนส่งของเมืองด้วย
Cau Dat Tea Museum
พิพิธภัณฑ์ชาจากโรงงานชาเก่า
Da Lat, Vietnam
ปิดท้ายกันที่โรงงานชาเก่าแก่ในไร่บนที่ราบสูงของประเทศเวียดนาม ใกล้กับเมืองดาลัต มีชื่อว่า ‘Cầu Đất’ ซึ่งก่อตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2472
แม้ไร่ชายังคงดำเนินอยู่ แต่ในส่วนโรงงานนั้นหยุดใช้งานไปแล้ว และถูกปล่อยทิ้งให้ทรุดโทรม ทางสตูดิโอสถาปนิก Bo Design & Construction (BODC) จึงได้เข้ามาออกแบบและฟื้นฟูโครงสร้างเก่าของโรงงานเพื่อนำมาใช้งานใหม่อีกครั้ง ผ่านการปรับพื้นที่ให้กลายเป็นพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้เกี่ยวกับชา
สถาปนิกได้ปรับเปลี่ยนโกดังสินค้าให้เป็นศูนย์กลางทางวัฒนธรรม โดยมีการจัดเรียงฟังก์ชันใหม่ให้เหมาะสม และนำโครงสร้างเก่ากลับมาใช้ซ้ำ นอกจากจะช่วยประหยัดงบประมาณแล้ว ยังถือว่าเป็นการรักษาคุณค่าทางประวัติศาสตร์ เพื่อให้ผู้คนที่เข้ามาเยี่ยมชมได้สัมผัสผ่านตัวโครงสร้างที่ใช้งานมาอย่างยาวนาน
.ภายในพิพิธภัณฑ์ประกอบไปด้วยพื้นที่จัดนิทรรศการ ที่เชื้อเชิญผู้มาเยือนเข้าสู่โลกของชาผ่านเนื้อหาของวัฒนธรรมชา ประวัติของโรงงาน และกระบวนการผลิตชา อีกทั้งยังมีพื้นที่จัดแสดงงานศิลปะ บาร์ชา คาเฟ่ และร้านอาหารกลางแจ้งอีกด้วย
Sources :
Aranguren + Gallegos | tinyurl.com/5n7j4j4r
ArchDaily | tinyurl.com/3amj6a88, tinyurl.com/4dyvdy53
Arquitectura Viva | tinyurl.com/tz7srjxc
BODC | tinyurl.com/5cj7s64w
DestinAsian | tinyurl.com/39fp9swb
Dezeen | tinyurl.com/2a2664n3
Home Journal | tinyurl.com/y2mpa7jw
ICON | tinyurl.com/5n6fsxyp
JC. Architecture & Design | tinyurl.com/vmpuvtcy
Museo ABC | tinyurl.com/4kaudkkf
Parametric Architecture | tinyurl.com/2tw6dfd9
The Rakyat Post | tinyurl.com/mrxnsh87
The Star | tinyurl.com/2ajays32
World-Architects | tinyurl.com/mvbjux4n
Zaha Hadid Architects | tinyurl.com/sn5bkncs
Writer
ณิชกมล บุญประเสริฐ
Graphic Designer
