สัมภาษณ์ผู้คนที่ทำธุรกิจเพื่อความยั่งยืนมาหลายคน ใครจะคิดว่าวันหนึ่งเราจะได้นั่งคุยกับเจ้าของธุรกิจขนมหมา
‘ขนมหมากู้โลก’ แวบแรกที่ได้ยินนิยามนี้ของขนมยี่ห้อ JAIKLA เราก็ไม่กล้าเชื่อเท่าไหร่ แต่เมื่อได้สนทนากับผู้ก่อตั้งแบรนด์อย่าง ‘โด่ง-อิทธิกร เทพมณี’ และ ‘เพชร-พชรพล อัจฉริยะศิลป์’ เราก็เชื่อว่ามันเป็นไปได้จริงๆ
เพราะนี่ไม่ใช่ขนมหมาธรรมดา แต่เป็นขนมที่ทำมาจากโปรตีนแมลงที่เลี้ยงอย่างดีในฟาร์มเฉพาะ เลี้ยงด้วยเศษผักและอาหารส่วนเกินที่รับมาจากแหล่งต่างๆ ในไทย
นอกจากจะนำแมลงเหล่านั้นมาแปรรูปเป็นขนมคุกกี้กรอบรสชาติถูกใจเหล่าน้องๆ ในปี 2022 พวกเขายังช่วยลดปริมาณอาหารส่วนเกินในบ้านเราไปได้เกือบ 15 ตัน!
ใครจะคิดว่าน้องหมาสี่ขาที่บ้านเราจะช่วยเซฟสิ่งแวดล้อมได้ แต่พวกเขาก็พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่าทำได้
เรื่องราวการทำขนมของโด่งและเพชรก็น่าสนใจไม่แพ้กัน เพราะต่อให้เป็นพ่อหมาที่เลี้ยงหมาของตัวเองอยู่แล้ว พวกเขาก็สารภาพกับเราว่าการทำขนมหมานั้นไม่ง่ายเลย ยิ่งท้าทายเข้าไปอีกเพราะเป็นขนมหมากู้โลก
นอกจากโปรตีนแมลงที่เป็นส่วนผสมหลัก ขนมแบรนด์ JAIKLA มีอะไรเป็นส่วนประกอบบ้าง ให้บทสนทนาต่อจากนี้ของพวกเขาเล่าให้ฟัง
ส่วนประกอบที่ 1
ความมั่นคงทางอาหารที่ถูกสั่นคลอน
‘รู้จักประเด็นโลกร้อนแค่ผิวเผิน และไม่ได้รู้สึกว่าต้องเข้าไปแก้ไขอะไรมัน’
ถ้าคุณเคยรู้สึกแบบเดียวกัน โด่งบอกว่าเราเป็นเพื่อนกันได้
ด้วยพื้นฐานความรู้ด้านบริหารธุรกิจ เคยไปนั่งตำแหน่งนักวิเคราะห์การลงทุนที่ให้ความสำคัญกับเงินและประโยค ‘Greed is Good’ (ความโลภคือสิ่งดี) อยู่หลายปี โด่งไม่เคยคิดว่าวันหนึ่งจะได้มาเป็นส่วนหนึ่งของแวดวงที่ขับเคลื่อนเรื่องสิ่งแวดล้อม
แต่ก็เป็นการงานอีกนั่นแหละที่ดึงดูดให้เขาได้เข้าไปคลุกคลีกับเรื่องนี้ เพราะต้องติดตามเทรนด์ธุรกิจ ซึ่งหนึ่งในเทรนด์ที่มาแรงและมีผลต่อทุกอุตสาหกรรมคือความยั่งยืน โดยโด่งไปอ่านเจองานวิจัยหนึ่งขององค์การอาหารและการเกษตรแห่งสหประชาชาติ (Food and Agriculture Organization of the United Nations) ที่พูดถึงความมั่นคงทางอาหารของโลกซึ่งกำลังลดลง สวนทางกับความต้องการของผู้บริโภคที่มากขึ้น
หนทางของการบริโภคอย่างยั่งยืนที่แนะนำคือโปรตีน 2 แบบ นั่นคือ โปรตีน Plant-based และโปรตีน Insect-based อย่างหลังนี่เองที่ทำให้โด่งมองเห็นโอกาสทางธุรกิจบางอย่าง เขาทดมันไว้ในใจ ก่อนจะลงไปศึกษาเกี่ยวกับธุรกิจเพื่อความยั่งยืนอย่างลงลึก
ยิ่งศึกษาก็ยิ่งอิน ยิ่งอินก็ยิ่งรู้สึกว่าปัญหาโลกร้อนไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป หนึ่งในประเด็นที่เขาสนใจคืออาหารส่วนเกินหรือ Food Surplus ซึ่งเกิดขึ้นในแทบทุกพื้นที่ของโลก มีสถิติน่าตกใจว่า 1 ใน 3 ของอาหารที่ถูกผลิตขึ้นในโลกจะกลายเป็นส่วนเกินในที่สุด และมีการผลิตแบบนี้อยู่ในทุกประเทศ
โด่งคิดเชื่อมโยงไปถึงโปรตีนแมลง ก่อนปิ๊งไอเดียว่าแมลงก็มีศักยภาพในการแก้ไขปัญหานี้ได้เช่นกัน เพราะหากเขารับอาหารส่วนเกินจากแหล่งต่างๆ มาให้แมลงช่วยกินช่วยย่อย ก่อนที่แมลงเหล่านั้นจะกลายเป็นโปรตีนให้บริโภคอีกที นี่เหมือนการยิงปืนนัดเดียวได้นกสองตัว
ทั้งในฐานะนักวิเคราะห์การลงทุน เขามองว่าประเทศไทยได้เปรียบประเทศอื่นๆ ที่สามารถปลูกผักหรือทำโปรตีนจากแมลงได้เหมือนกัน
“เพราะฤดูหนาวบ้านเราไม่ได้หนาวเท่าบางประเทศที่อาจต้องเลี้ยงแมลงด้วยการเปิดฮีตเตอร์เพื่อให้มีคุณภาพสม่ำเสมอ ส่งผลให้มีต้นทุนสูงกว่าประเทศที่อยู่ในโซนร้อนชื้นอย่างไทย ซึ่งตรงนี้เราได้เปรียบมาก เพราะสามารถเลี้ยงแมลงได้ทั้งปี”
ฟาร์มแมลงของชายหนุ่มจึงริเริ่มในตอนนั้น โดยเลือกเพาะพันธุ์ Black Soldier Fly (แมลงวันทหารสีดำ) ที่อยู่ในประเทศไทยมานาน และในต่างประเทศก็มีการรับรองว่าเป็นแมลงที่บริโภคได้อย่างปลอดภัย แถมยังมีคุณค่าทางโภชนาการที่รุ่มรวย
ส่วนประกอบที่ 2
กำแพงความรู้สึกของผู้คน
ถึงจะเป็นโปรตีน แต่พอบอกว่าทำมาจากแมลง หลายคนอาจเบือนหน้าหนี
นั่นคือตอนที่ไอเดียของการทำเป็นขนมหมาผุดขึ้นมา
“ในฐานะขนมหมา Emotional Barrier (กำแพงความรู้สึก) มันน้อยลง” เพชร ผู้ร่วมก่อตั้ง JAIKLA อีกคนเล่า
ก่อนจะมาทำธุรกิจด้วยกัน เพชรเคยทำงานเป็นที่ปรึกษาด้าน Digital Transformation ให้กับบริษัทใหญ่ๆ หลายแห่ง ความสนใจผูกติดอยู่กับเทรนด์โลกที่เปลี่ยนแปลงไป รวมไปถึงเรื่องความมั่นคงของอาหารและ Sustainable Protein นั่นทำให้เขาได้รู้จักโด่งในงานสตาร์ทอัปแห่งหนึ่งที่พวกเขาไปร่วมงาน
สิ่งที่จูงใจเพชรให้มาร่วมงานกับโด่งทันทีคือการแปรรูปโปรตีนเป็นขนมน้องหมา เพราะในฐานะเจ้าของหมา (ทั้งสองคนแทนตัวเองอย่างน่ารักว่าเป็น ‘สนมหมา’) ที่พยายามจะมองหาอาหารดีๆ มาให้เจ้านายกิน เขาไม่เคยคิดว่าเจ้าสี่ขาก็สามารถเป็นส่วนหนึ่งของขบวนการรักษ์โลกได้เช่นกัน
“ในช่วงก่อตั้ง ทุกอุตสาหกรรมมีธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับความยั่งยืนหมดเลย ไม่ว่าจะโรงแรม เสื้อผ้า อาหารคน แต่อาหารหมายังไม่มีใครทำ เราก็คิดว่า Why not? เจ้าหมาก็เป็นหนึ่งใน Citizen ของโลกเราเหมือนกัน เขาน่าจะมีส่วนร่วมเรื่องสิ่งแวดล้อมได้ถ้าเรามีตัวเลือกให้เขา และ Insect Protein เป็นหนึ่งในตัวเลือกนั้น” เพชรอธิบาย แล้วเล่าถึงโอกาสที่เขามองเห็นในตลาดนี้ต่อ
“ทุกวันนี้คนมีลูกน้อยลงและหันมาเลี้ยงสัตว์มากขึ้น เมื่อก่อนยุคพ่อแม่เราอาจจะเรียกว่า Baby Boomer แต่คนยุคนี้คือ Pet Boomer ซึ่งอันดับหนึ่งเป็นหมา บวกกับกำลังจ่ายที่สูงขึ้น ตลาดตรงนี้ก็โตขึ้นเรื่อยๆ”
“โปรดักต์ของน้องหมาเมื่อสามปีที่แล้วก็ไม่หลากหลายเท่าวันนี้” โด่งเสริม “ถ้าเราไปดูตาม Pet Shop ทั่วไป ขนมน้องหมาที่มีส่วนผสมดีๆ มักมาจากเมืองนอก มีราคาสูง แต่ก็มีบางยี่ห้อที่ราคาถูก เราเห็นว่าเรนจ์ของราคาขนมมันกว้างมาก และยังมีช่องว่างให้เรากระโดดเข้ามาทำได้อยู่”
“ถามเป็นความรู้ ทำไมหมาต้องกินขนมด้วย” เราสงสัย
“ในฐานะพ่อแม่หมา การให้ขนมคือรางวัล” เพชรตอบ “เรื่องนี้มองได้หลายแบบ จริงๆ แค่เราให้อาหารอย่างเดียวก็ได้ แต่เราก็อยากให้น้องได้ลองอะไรใหม่ๆ เพื่อเปลี่ยนรสชาติบ้าง เป็นรางวัลในการเทรนนิงบ้าง บางครั้งมันคือการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีและประสบการณ์ร่วมระหว่างพ่อแม่หมากับหมา แค่เราเรียกเขามา ขอจับมือเขาแล้วเขาให้มือ หรือมาทำตาแป๋วใส่ แค่นี้เราก็อยากให้รางวัลแล้ว”
แบรนด์ของพวกเขาก่อตั้งครั้งแรกเมื่อ 3 ปีก่อน ในชื่อ Laika ซึ่งได้แรงบันดาลใจมาจากน้องหมาตัวแรกที่ถูกส่งไปสำรวจอวกาศ ภารกิจของแบรนด์ไม่แตกต่างไปจากน้องหมาตัวนั้น นั่นคือการสำรวจแหล่งอาหารใหม่ที่ดีต่อสุขภาพและยั่งยืนต่อสิ่งแวดล้อม
ส่วนประกอบที่ 3
ความพึงพอใจของน้องหมา และ Circular Economy
ในเมื่อเป็นขนมหมา แล้วจะรู้ได้อย่างไรว่าขนมที่ทำขึ้นมาอร่อย
“ชิมครับ” คำตอบของเพชรทำให้เราเซอร์ไพรส์ ชายหนุ่มพยักหน้าแล้วอธิบายว่า ขนมของ JAIKLA จะมีลักษณะคล้ายคุกกี้กรอบ ซึ่งไม่ได้มีรสหวานเหมือนคุกกี้ที่คนกิน แต่จะมีรสชาติออกไปทางอาหารคาวมากกว่าหวาน นั่นก็เพราะมีส่วนผสมของน้ำมันปลา ที่นอกจากเป็นกลิ่นหอมที่น้องหมาชอบแล้ว มันยังมีโอเมกา-3 ช่วยบำรุงเรื่องผิวและขนอีกด้วย
“ผมว่าเรื่องรสชาติมันก็แล้วแต่หมาเหมือนกัน เราไม่ได้บอกว่าขนมเราจะตอบโจทย์หมาทุกตัว ตอนแรกเราตั้งเป้าหมายว่าหมาทุกตัวต้องอยากกิน เพราะถ้าเราให้ไปแล้วมันไม่กิน มันก็หน้าแตก แต่สุดท้ายหมาก็เหมือนคน เขามีความชอบที่ไม่เหมือนกัน ทั้งกลิ่นและเทกซ์เจอร์
“ยังไงก็ตาม เราพยายามปรับให้ตอบโจทย์น้องหมาให้มากที่สุด ถึงหมาทุกตัวจะไม่กิน แต่ต้องมีมากกว่าแปดสิบเปอร์เซ็นต์ที่กิน นี่ก็เป็นความท้าทายของกระบวนการ Product Development ของเรา” เพชรบอกและเล่าว่า พวกเขาต้องส่ง Sample Size ไปให้พ่อแม่หมาหลายบ้านทดลองป้อนให้น้องกิน ซึ่งกว่าจะเป็นขนมตัวแรกที่วางจำหน่าย พวกเขาต้องผ่านการทดลองมากว่า 50 ครั้ง
เพราะไม่ใช่แค่หมา แต่พ่อแม่หมาต้องอนุมัติกลิ่น รูปลักษณ์ และเทกซ์เจอร์ในการจับด้วย เพราะถ้าหมาชอบแต่พ่อแม่หมาไม่เลิฟ ในแง่ธุรกิจก็จะไปต่อลำบาก
อย่างไรก็ตาม ในทุกความยากลำบากที่ว่ามา สิ่งหนึ่งที่พอจะเป็นน้ำหล่อเลี้ยงจิตใจของพวกเขาให้ทำต่อไปคือการได้เห็นว่าทุกกระบวนการนั้นเข้ากรอบของ Circular Economy หรือเศรษฐกิจหมุนเวียนอย่างแท้จริง
ไล่ตั้งแต่การเก็บเศษผักและอาหารส่วนเกินจากแหล่งต่างๆ ที่สะอาด ปลอดภัย มาให้น้องหนอนในฟาร์มช่วยย่อย ซึ่งปกติแล้วจะนำไปทิ้งยังหลุมฝังกลบ ทำให้ช่วยลดขยะอาหารได้
ต่อที่สอง นอกจากตัวหนอนเองจะกลายเป็นโปรตีนคุณภาพที่นำไปแปรรูปเป็นขนมน้องหมาต่อ มูลของน้องหนอนยังเป็นปุ๋ยชั้นเยี่ยมที่พวกเขานำไปปลูกผักผลไม้เพื่อเป็นอาหารของมนุษย์ ซึ่งในอนาคต ผักผลไม้บางส่วนที่ไม่ถูกบริโภคก็อาจกลับมาเป็น Food Surplus อีกครั้ง และพวกเขาก็สามารถเก็บมันมาเป็นอาหารของแมลงต่ออีกหน
“จริงๆ เราแค่ทำโปรตีนแมลงแล้วจบเลยก็ได้ แต่สิ่งที่เราพยายามสร้างคือ Circular Economy ที่ส่งผลกระทบได้กว้างขึ้น และอยู่ได้อย่างยั่งยืนมากที่สุด” เพชรบอก
“การที่เราจะทำแบบนั้นได้คือการมีคนมาช่วยเรา ซึ่งคนเหล่านั้นคือพ่อแม่น้องหมากับน้องหมาที่ทานขนมเรา ยิ่งเขาทานขนม JAIKLA มากเท่าไหร่ Food Surplus ที่เราสามารถ Upcycle ได้มันจะมากขึ้นเท่านั้น และเป็นหน้าที่ของทีม JAIKLA ที่จะทำให้คุณพ่อคุณแม่น้องหมาเลือกซื้อขนมของเราได้สะดวก ทั้งในประเทศและต่างประเทศ ซึ่งนอกจากจะได้ดูแลสุขภาพน้องหมาแล้ว เรายังช่วยกันสร้างผลกระทบที่ดีต่อสิ่งแวดล้อมด้วย”
ส่วนประกอบที่ 4
ความปรารถนาดีของพ่อแม่น้องหมา
ขนมหมาของ JAIKLA แบ่งออกเป็น 2 สูตรหลักคือ Happy Vitamins โปรตีนแมลงผสมแคร์รอต ฟักทอง มันม่วง กินแล้วได้วิตามินสูง ส่งเสริมเรื่องภูมิคุ้มกันและระบบขับถ่าย อีกสูตรคือ Cotton Touch ส่วนผสมของโอเมกา-3 และโอเมกา-6 เน้นการบำรุงผิวและขนให้นุ่มน่าจับ โดยทีม JAIKLA ยังบอกเราอีกว่าจะมีสูตรใหม่ๆ ออกมาเพิ่มอีกในเร็ววัน
ส่วนช่องทางการจำหน่าย นอกจากทางออนไลน์ที่ขายเป็นหลัก พวกเขายังกระจายสินค้าไปยังร้าน Pet Shop อีเวนต์น้องหมาและขยันไปออกอีเวนต์เกี่ยวกับความยั่งยืนอย่างสม่ำเสมอ
“ผมว่าสิ่งที่จูงใจให้ลูกค้าหลายคนลองเปิดใจให้กับสินค้าของเราคือ เราพยายามเข้าหาลูกค้าในฐานะพ่อแม่น้องหมาเหมือนกัน” เพชรเล่าความตั้งใจ
“การมาทำธุรกิจตรงนี้ทำให้ผมได้เจอพ่อแม่น้องหมาที่ Positive มากๆ พวกเขาใส่ใจดูแลน้องด้วยการพยายามเลือกสิ่งที่ดีที่สุดให้น้อง เราจึงต้องตั้งใจพัฒนาสินค้าที่ดีแทนคำขอบคุณพวกเขาเหล่านั้น”
โด่งเสริมว่า พวกเขาอยากให้ JAIKLA เป็นการกินขนมที่ดีของทั้งน้องหมาและพ่อแม่น้องหมา ซึ่งดีแรกคือสุขภาพดี “เราทำงานกับนักโภชนาการสัตว์เลี้ยงโดยเฉพาะ ฉะนั้นเรามั่นใจมากๆ ว่าน้องทานไปจะไม่ทำร้ายสุขภาพของเขา”
ส่วนดีที่สองคือ มีช่วงเวลาที่ดี “เราอยากให้พ่อแม่หมากับน้องได้มีเวลาร่วมกัน เล่นกับเขาได้อย่างยาวนานและมีคุณภาพ”
และดีสุดท้ายคือ ร่วมสร้างสังคมที่ดี “ถ้าเราสามารถผลักดันให้ JAIKLA เข้าถึงทุกคน อิมแพกต์ที่เราได้ช่วยอัปไซเคิลอาหารส่วนเกินจะเยอะมากจริงๆ เราอยากขยายอิมแพกต์ตรงนี้ให้ได้มากที่สุด”
ปี 2022 พวกเขาสามารถลดปริมาณอาหารส่วนเกินในไทยได้เกือบ 15 ตันจากกระบวนการผลิตขนมของ JAIKLA อาจดูเยอะในแง่ตัวเลข แต่หากเทียบกับปริมาณอาหารส่วนเกินทั้งหมดที่เกิดขึ้น พวกเขายังมองว่ามันดีกว่านี้ เยอะกว่านี้ได้ “อยากชวนให้พ่อแม่และครอบครัวน้องหมามาเป็นส่วนหนึ่งกับพวกเรามากขึ้น”
พ้นไปจากการทำสิ่งที่มีความหมายต่อโลก โด่งและเพชรบอกว่า การสร้างแบรนด์ JAIKLA ยังช่วยก่อร่างสร้างตัวตนของพวกเขาให้เปลี่ยนไป ทั้งในแง่ของการเป็นนักธุรกิจที่ดีขึ้น คนในสังคมที่ดีขึ้น และแน่นอน-พ่อหมา (aka สนมหมา) ที่ดีขึ้น
“เมื่อแบรนด์ให้ความสำคัญกับเรื่องสิ่งแวดล้อม ทีมเราต้องศึกษาเรื่องนี้กันมากขึ้น มันส่งผลต่อตัวตนและการใช้ชีวิตของเราเหมือนกัน อีกส่วนคือพอเราเป็นธุรกิจที่อยู่กับพ่อแม่หมาเยอะ พอเราเจอพ่อแม่หมาที่ค่อนข้าง Positive และใส่ใจ พวกเขาส่งรูปภาพน้องหมา ส่งคอมเมนต์มาขอบคุณ สิ่งเหล่านี้เป็นกำลังให้ทีมเรามากๆ” เพชรบอก
“นอกจากกำลังใจจากลูกค้า น้องหมาที่บ้านของผมก็เป็นกำลังใจให้ผมด้วย วันที่เหนื่อยๆ กับงาน แค่กลับไปกอด ได้ดมกลิ่นปากน้อง กลิ่นอุ้งเท้า ผมก็มีความสุข นั่นคือสิ่งที่สัตว์เลี้ยงให้คุณได้ พอเราได้รับอะไรแบบนี้ เราก็อยากทำให้เขาได้มีชีวิตที่ดี กินอาหารที่ดี มีสุขภาพที่ดี และอยู่กับพวกเราไปนานๆ”
Writer
พัฒนา ค้าขาย
Photographer
เจนวิทย์ สุธนะสิริชัย
Graphic Designer
