ช่วงปลายเดือนตุลาคมที่ผ่านมา ทาง Urban Creature ได้มีโอกาสไปเดินเล่นในงาน ‘Placemaking Week 2023’ สัปดาห์การออกแบบและสร้างสรรค์พื้นที่ที่จัดขึ้นใน 5 ย่านของกรุงเทพฯ และไปสะดุดตากับ ‘Biblio-dis-theque’ ห้องสมุดเคลื่อนที่หน้าตาคล้ายกับรถเข็นผลไม้คันเล็กๆ ที่มีหนังสือจำนวนมากและของเล่นอัดแน่นอยู่ด้านใน รอให้คนที่เดินผ่านไปผ่านมาหยิบขึ้นมาอ่านมาเล่นกัน
Biblio-dis-theque เป็นไอเดียที่ได้รับรางวัลจากทาง USL Town Hall ที่ ‘เกฟ-วิรากานต์ ระคำมา’ หนึ่งในทีมงานของ ‘Urban Studies Lab (USL)’ นำเสนอ ก่อนจะนำมาทดลองใช้งานจริงในย่านนางเลิ้งที่งาน Placemaking Week 2023 เมื่อวันที่ 20 – 29 ตุลาคมที่ผ่านมา โดยภายในงานนั้นรถเข็นจะไปจอดอยู่สองจุดคือ หน้าบ้านเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรีและในโรงเรียนสตรีจุลนาค
เกฟบอกกับเราว่า จุดประสงค์ของการออกแบบห้องสมุดแห่งนี้เกิดขึ้นมาจากประสบการณ์การทำงานในย่านนางเลิ้งที่ทำให้เธอเห็นว่าตั้งแต่ช่วงโควิดที่ผ่านมา เด็กๆ ในชุมชนขาดโอกาสเข้าถึงสิ่งเรียนรู้ที่เหมาะสมกับวัย จึงอยากสร้างพื้นที่บางอย่างที่จะช่วยให้เด็กๆ เหล่านี้ได้เล่น ได้เรียน ได้อ่านหนังสือ หรือทำกิจกรรมอื่นๆ ที่นอกเหนือจากการอยู่กับหน้าจอโทรศัพท์ แต่ขณะเดียวกัน นางเลิ้งยังคงเป็นย่านที่มีปัญหาเรื่องการทับซ้อนและกรรมสิทธิ์ของที่ดิน ทำให้เป็นเรื่องยากในการปรับเปลี่ยนพื้นที่ถาวร จึงเปลี่ยนแนวคิดใหม่ให้พื้นที่การเรียนรู้นี้สามารถเคลื่อนย้ายไปจอดที่ไหนก็ได้ จนออกมาในรูปแบบโครงการห้องสมุดเคลื่อนที่นี้แทน
กว่าจะออกมาเป็นห้องสมุดรถเข็นแบบนี้ ทางทีมงานได้มีการร่วมทำเวิร์กช็อปกับเด็กๆ ในชุมชนผู้ที่จะเป็นผู้ใช้งานห้องสมุดแห่งนี้โดยตรง ซึ่งลักษณะของห้องสมุดเคลื่อนที่ที่ดูคล้ายกับรถเข็นผลไม้นี้ก็เป็นส่วนหนึ่งของการนำเสนอไอเดียจากเด็กในชุมชน และทาง USL เองเห็นว่ามีความเหมาะสมเพราะสามารถเคลื่อนย้ายเข้าตามตรอกซอกซอยได้ แถมคนยังมองเห็นหนังสือกับของเล่นที่ใส่ไว้ด้านในได้จากภายนอก รวมถึงภาพที่ออกมาโดยรวมก็น่ารักดึงดูดให้คนสนใจอีกด้วย
ส่วนหนังสือที่บรรจุภายในก็รับบริจาคมาจากทั้งช่องทางออนไลน์และคนในชุมชน โดยทาง USL ได้นำมาคัดเลือกตามหมวดหมู่ที่เด็กๆ นำเสนอไว้จากกิจกรรมเวิร์กช็อปอีกครั้ง พร้อมกับเปิดรับหนังสืออยู่เรื่อยๆ เพื่อให้เกิดการเวียนหนังสือเพิ่มขึ้น
และด้วยลักษณะที่เป็นห้องสมุดแบบเปิด เกฟกับทีมจึงคาดการณ์เอาไว้แล้วว่าอาจมีหนังสือสูญหายแน่นอน ซึ่งในอนาคตหากห้องสมุดเคลื่อนที่แห่งนี้กลายเป็นโครงการถาวร อาจจะมีระบบลงชื่อในการยืมหนังสือเพื่อสร้างความรู้สึกการเป็นเจ้าของ (Sense of Ownership) ให้เด็กๆ ได้ช่วยกันดูแลสมบัติส่วนรวมในรถเข็นนี้ไปด้วยกัน
อย่างไรก็ตาม Biblio-dis-theque ยังไม่ได้เป็นโครงการถาวร และจะยังมีการเวิร์กช็อปกับเด็กๆ ในชุมชนอีกครั้ง เพื่อหาข้อตกลงในการทำแมปปิงรูตเลือกสถานที่จอดห้องสมุดแห่งนี้ รวมถึงนำข้อมูลต่างๆ ที่ได้มาไปทำการทดลองเพื่อพัฒนาโครงการหรือส่งต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้องสำหรับต่อยอดในอนาคต
.สอบถามหรือติดต่อบริจาคหนังสือได้ที่ Urban Studies Lab
Writer
