โอ้…นี่สินะความเจริญ
จากสุวรรณภูมิเวลา 21.55 น. (เวลาไทย) เดินทางมาถึงสนามบินฮ่องกงเวลา 01.40 น. (เวลาฮ่องกง)
ที่สนามบินมีแท็กซี่สีแดงสุดจ๊าบวิ่งไปมารอผู้โดยสาร แต่ถ้าเดินออกมาห้านาทีก็จะเจอกับท่ารถบัสที่วิ่งตลอดคืน เราเดินทางออกจากสนามบินไปถึงที่พักในเกาะ Kowloon Mongkok ประมาณสามสิบกิโลเมตร ใช้เวลาเกือบชั่วโมง และจ่ายเงินค่ารถ 23 ดอลลาร์ฮ่องกง ตีเป็นเงินไทยราว 103 บาท
เป็นไปตามรายงานจาก Urban Mobility Readiness Index เมื่อปี 2022 ที่บอกว่า ฮ่องกงเป็นเมืองที่มีขนส่งสาธารณะดีที่สุดในโลก เพราะราคาถูก มีโครงสร้างระบบที่ดี แถมยังมีความหนาแน่นของสถานีต่างๆ ที่ทำให้เราเดินทางด้วยตัวเองได้อย่างสะดวกสบาย
จากพื้นที่ทั้งหมด 1,073 ตารางกิโลเมตร ประกอบด้วยเกาะฮ่องกง คาบสมุทรเกาลูน เขตดินแดนใหม่เกาะลันเตา และเกาะอื่นๆ อีกกว่า 200 เกาะ ขนส่งสาธารณะทุกรูปแบบสามารถเปลี่ยนเส้นทางและเชื่อมถึงกันเกือบทั้งหมดได้อย่างไร้รอยต่อ
และก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ ขนาดเราที่มีสกิลภาษาอังกฤษไก่กา ก็ยังอาศัยการมองป้าย มองสัญญาณ หรือสังเกตสัญลักษณ์ที่มี จนนำไปสู่จุดหมายได้อย่างไม่งงงวย
คอลัมน์ Urban Eyes ครั้งนี้ เราขอบันทึกถึงสิ่งที่ได้พบสบตาครั้งแรกกับฮ่องกงในความเร็วด้วยแรงเดิน สองตาได้สำรวจและเนื้อตัวได้ไปสัมผัสบรรยากาศความเจริญที่ต่างออกไปจากเมืองที่เราอาศัยอยู่ ความรู้สึกแบบปลาช็อกน้ำคงเป็นดังเช่นบรรทัดต่อไป
เมืองที่ใครก็เดินได้
เมื่อทางเท้าดี ผู้คนย่อมสุขภาพดี เมืองนี้รองเท้าผ้าใบคงขายดีมาก เพราะทางเท้าคือสิ่งสำคัญที่เป็นของสิ่งมีชีวิตทุกสถานะ หมาเดินได้ ผู้พิการที่ใช้ไม้เท้าหรือนั่งวีลแชร์ก็เดินได้ เด็กเล็ก นักเรียน วัยรุ่น คนชราก็เดินได้ รวมถึงตามถนนหนทาง ป้าย ราวบันได พื้นที่ในห้างฯ พื้นที่สาธารณะ หรือในพิพิธภัณฑ์ ล้วนมีอักษรเบรลล์คอยช่วยเหลือคนตาบอดให้เดินไปไหนมาไหนได้เช่นกัน
เพราะต้องเคลื่อนที่ด้วยการเดินกันเป็นหลักทุกวัน คนเมืองนี้จึงไม่ค่อยเจอโรคอ้วน ทุกเพศทุกวัยต่างมีหุ่นที่กระชับ สัดส่วนพอดี การได้เดินทำให้ทุกคนที่นี่คล้ายเป็นคนดูแลสุขภาพ
ขนส่งสาธารณะเพียบพร้อม
ขนส่งสาธารณะของฮ่องกงมีให้เลือกทั้งรถไฟใต้ดิน รถไฟความเร็วสูง รถบัสประจำทางขนาดเล็กและใหญ่ ไปจนถึงรถรางที่คนในพื้นที่และนักท่องเที่ยวใช้สัญจร และสำหรับเมืองที่ล้อมด้วยทะเลแบบนี้ก็มีเรือสตาร์เฟอรีให้ใช้ข้ามเกาะ รวมถึงรถแท็กซี่อีกหลายแบบ พูดได้ว่าเราสามารถออกแบบการเดินทางด้วยตัวเองได้อย่างรู้สึกคุ้มค่าราคาที่จ่ายไป
ยกตัวอย่าง MTR หรือรถไฟฟ้าใต้ดินในฮ่องกงนั้นมีทั้งหมด 10 สาย เปิดให้บริการมากถึง 166 สถานี ใช้เงินน้อย รวดเร็ว สะดวก และพาเราไปถึงที่หมายได้แบบไม่เหนื่อยเกินไป มีแรงไว้เดินต่อ
หรือท่ามกลางแสงนีออนในยามค่ำคืนของเมืองหลังเลิกจากดูคอนเสิร์ต รวมเวลาหาข้าวกินราวตีสามก็ยังสามารถเดินหารถกลับห้องได้แบบไม่ต้องกังวล และเมื่อขนส่งสาธารณะดี แท็กซี่ก็เป็นแค่รถที่วิ่งผ่านไปผ่านมาแค่นั้นเอง
รถยนต์ส่วนตัวมีน้อย
สำหรับเมืองที่มีประชากรหนาแน่นและแออัดด้วยตึกสูง การให้ความสำคัญเรื่องการลดมลพิษในเมืองจึงเป็นสิ่งสำคัญ ภาษีรถยนต์ที่ฮ่องกงแพงแสนแพง รถหลายๆ คันบนถนนส่วนใหญ่เป็นรถของผู้มีฐานะทางการเงินเท่านั้นที่จะซื้อมาวิ่งบนถนนในเมืองนี้ได้
แต่ดูเหมือนจะพบรถยนต์ไฟฟ้าได้เป็นส่วนมาก เพราะภาษีถูกกว่ารถยนต์เชื้อเพลิงซึ่งเป็นหนึ่งในเป้าหมายตามนโยบายเมืองสีเขียวของที่นี่ ส่วนมอเตอร์ไซค์ก็พอมีให้เห็นบ้างแต่ไม่เยอะเท่าบ้านเรา ส่วนปั๊มน้ำมันหรือสถานีเติมแก๊ส รวมถึงที่จอด ล้วนมีราคาแพงสุดๆ
นอกจากนี้ ฮ่องกงยังมีกฎหมายกำหนดเขตปลอดรถยนต์หลายแห่ง ในบางย่านเจ้าของรถยนต์ต้องเสียเงินก่อนเท่านั้นถึงจะวิ่งเข้าไปได้ เราเลยได้เห็นย่านเศรษฐกิจที่แทบจะไม่มีรถยนต์วิ่งเลย มีเพียงรถของขนส่งสาธารณะซึ่งเป็นองค์ประกอบหลักของเมือง เราจึงเดินได้สบายมาก แค่คอยหลบคนด้วยกันเท่านั้นเอง
นอนบนฟ้าและลงมาเดินดิน
ฮ่องกงเป็นเมืองที่ล้อมรอบด้วยทะเล มีเนินเขา และระนาบคอนกรีต ขณะเดียวกันก็เป็นเมืองที่มีตึกระฟ้าหนาแน่นและอสังหาริมทรัพย์ราคาแพงที่สุดในโลก ที่ยังคงใช้นั่งร้านไม้เป็นส่วนหนึ่งในการก่อสร้างตึกสูงสมัยใหม่
เพราะฮ่องกงมีประชากรหนาแน่นราว 7.5 พันล้านคน ส่งผลให้ที่อยู่อาศัยแนวตั้งอย่างตึกมีจำนวนเยอะและสูงมาก เราได้เห็นการใช้พื้นที่ตึกอย่างเต็มประสิทธิภาพ นอกจากพื้นที่แนวราบที่มีสิ่งอำนวยความสะดวกแล้ว บนตึกอีกไม่รู้กี่ชั้นก็ถูกออกแบบให้รูปทรงหลายเหลี่ยมในนั้นสามารถใช้พื้นที่ได้อย่างคุ้มค่าที่สุด เพราะภาษีที่ดินแพงเกินกว่าจะจ่ายไหว
ค่าครองชีพสูงแต่ค่าแรงก็สูงด้วย
กลางดึกคืนสุดท้ายก่อนกลับ เราเห็นพนักงานในตลาดขนส่งผลไม้แวะเข้ามาซื้อบุหรี่ในซูเปอร์มาร์เก็ต ราคา 78 ดอลลาร์ฮ่องกง เพื่อนอีกคนหยิบเบียร์ราคา 8 ดอลลาร์ฮ่องกง ส่วนนักท่องเที่ยวชาวไทยอย่างเราหยิบน้ำเปล่าขวดใหญ่ราคา 15 ดอลลาร์ฮ่องกงขึ้นห้องพัก
เราลองหาข้อมูลค่าแรงขั้นต่ำของฮ่องกงก็พบว่า พนักงานที่นี่ทำงานได้เงินชั่วโมงละ 37.5 ดอลลาร์ฮ่องกง เฉลี่ยเวลาทำงานราวๆ 44 – 50 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ จึงไม่แปลกใจหากหนุ่มฮ่องกงสองคนที่เจอในงานเฟสติวัลจะบอกว่าเบียร์แก้วละ 80 ดอลลาร์ฮ่องกงราคาถูก ส่วนเราที่ใช้เงินบาทไทยในการไปเที่ยวต่างประเทศคือการจ่ายมากขึ้นกว่าชีวิตที่ไทย 2 – 3 เท่า
ทางเท้าที่โอบรับประชากรทุกคน
ในช่วง 50 ปีที่ผ่านมา ประชากรฮ่องกงที่มีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไปเพิ่มขึ้นอย่างมาก จาก 4.9 เปอร์เซ็นต์ เป็น 20.5 เปอร์เซ็นต์
แต่ถึงอย่างนั้น บนทางเท้าหลายแห่งที่ไป เราเดินสวนกับผู้คนมากหน้าหลายตาและเกือบทุกช่วงวัย ไม่เว้นแม้แต่ผู้สูงอายุที่ใช้ไม้เท้าเป็นอาวุธคู่กาย หรือคนนั่งวีลแชร์ที่สามารถเคลื่อนที่ได้ด้วยตัวเองบนพื้นที่กว้างใหญ่ การได้มาเดินทางเท้าในฮ่องกงทำให้ได้เห็นว่า คนทุกสถานะสามารถใช้ทางเท้าร่วมกันได้ แค่อยู่ที่การออกแบบจริงๆ
ทางเท้าของฮ่องกงยังทำให้เราเดินด้วยระยะความเร็วที่เลือกเองได้ ขนาดใครที่ก้มหน้าเล่นมือถือไปด้วย พวกเขาก็มีสเต็ปที่หลบหลีกให้ไม่มีใครชนใคร เมื่อเดินขึ้นบันไดเลื่อนทุกคนชิดขวาอัตโนมัติ เกิดความลื่นไหล ไม่มีใครขวางทางกัน ส่วนในกรณีที่เกิดกระทบกระทั่งชนกันบ้างก็เดินต่อได้เลย ไม่มีใครถือสา เหมือนมดที่เดินสวนกันไป
เมืองกลิ่นบุหรี่
ในกติกาก่อนเข้าประเทศบอกว่า นักท่องเที่ยวสามารถพกบุหรี่ได้คนละ 19 มวน ห้ามสูบส่งเดชในที่สาธารณะ และถ้าบ้วนน้ำลายก็จะโดนปรับหนักแน่นอน
เมื่อเท้าเหยียบเข้าไปในเมือง ท่ามกลางสายลมเย็นๆ กลิ่นบุหรี่จะลอยผสมมาด้วยเสมอ จุดต่างๆ ตามถนนในเมือง ส่วนใหญ่จะมีถังขยะสีส้มที่ออกแบบให้มีที่เขี่ยบุหรี่ได้วางอยู่ โดยเฉพาะหน้าร้านค้าและร้านสะดวกซื้อ แต่บางเวลา ใครบางคนก็หยิบไฟแช็กขึ้นมาจุดและพ่นควันไปในกระแสธารผู้คนที่กำลังมุ่งไป
พื้นที่สาธารณะดีและฟรี
ฮ่องกงมีสวนดอกไม้และพื้นที่สาธารณะขนาดย่อมกระจายตัวเป็นจุดๆ ทั่วเมือง และมีพื้นที่สาธารณะขนาดใหญ่ที่ร่มรื่น มีพืชพรรณและสัตว์นานาชนิดให้ได้ศึกษา รวมถึงพื้นที่ริมน้ำสาธารณะที่ทุกคนมานั่งเล่น เดินเล่น ชมวิวกันได้อย่างสบายใจ ไม่เสียค่าใช้จ่าย
ส่วนทางด้านของห้องน้ำสาธารณะเป็นแบบชักโครก มีบ้างบางย่านที่อาจเปิดไปแล้วเจอก้อนขี้แตกกระจายบนคอห่าน แต่ถ้าไม่แจ็กพอตจริงๆ ส่วนมากห้องน้ำสาธารณะจัดอยู่ในเกณฑ์ที่สะอาดน่าใช้ ดูแล้วเป็นเมืองที่ส่งเสริมให้คนออกมาใช้ชีวิตข้างนอก
บัตรใบเดียวเที่ยวได้ทุกที่
Octopus คือบัตรที่ใช้จ่ายขนส่งสาธารณะและซื้อของในซูเปอร์มาร์เก็ต ร้านค้า รวมถึงสถานที่ต่างๆ แค่พกไว้ใบเดียว เติมเงินให้พอก็เป็นอันเรียบร้อย ไม่ต้องพกบัตรมากมายหลายใบให้กังวล
ที่จริงแล้วเมืองไทยก็เคยคิดระบบคล้ายๆ กันนี้ในชื่อบัตรแมงมุม แต่เนื่องด้วยปัญหาการติดตั้งเครื่องอ่านบัตรในรถประจำทางต่างๆ ทำให้อุปกรณ์ไม่เสถียร ไม่สามารถใช้งานได้ สุดท้ายก็ยกเลิกการใช้งานไป น่าเสียดายจริงๆ
สร้างเสริมสุขภาพชาวเมืองด้วยธรรมชาติ
เนื่องจากขนส่งสาธารณะดี เราเลยใช้โอกาสนี้ออกเดินทางไปยังเมืองในย่านที่ไกลจากศูนย์กลางได้แบบวันเดียวกลับ ทำให้ได้เห็นกิจกรรมในเวลาว่างของผู้คนที่นั่น แน่นอนว่าหนีไม่พ้นเรื่องของการเดิน
ในวันหยุด ผู้สูงอายุมักออกมาวิ่งลงเนินและเดินขึ้นเขากันเป็นประจำ บางครอบครัวหรือกลุ่มเพื่อนก็นัดหมายกันมาปิกนิก ใช้เวลาร่วมกับธรรมชาติ เป็นพื้นที่เอาไว้เติมพลังกายและใจให้ชาวฮ่องกงกลับไปใช้ชีวิตในเมืองใหญ่กันต่อ
ประชากรโลก
ด้วยสำเนียงเสียงภาษาของคนฮ่องกงที่พูดแบบห้วน ห้าว และดังกว่าที่เราเคยได้ยิน การปิดประตู การเสิร์ฟอาหาร หรือการพูดคุย หลายครั้งก็บอกยากว่านั่นคือน้ำเสียงหรืออารมณ์ไหน
แต่อย่างไรก็ตาม ด้วยสำนึกของเราผู้ต้องเรียนรู้การมีอยู่ของคนมหาศาลบนโลกนี้ การได้ออกมาเจอผู้คนในสังคมอื่นๆ ทำให้เราได้เจอสิ่งแปลกใหม่เสมอ
ขอใช้คำที่ได้ยินคนฮ่องกงพูดบ่อยสุดๆ กล่าวทิ้งท้าย
“แต๊งกิ้ว บ๊ายบาย”
Writer
อธิวัฒน์ อุต้น
Graphic Designer
