ผ่านมาหลายเดือน…
ที่สังคมยังทวงถามข้อเท็จจริงผ่าน #Saveวันเฉลิม จากวันที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2563 ‘นายวันเฉลิม สัตย์ศักดิ์สิทธิ์’ ผู้ลี้ภัยการเมืองชาวไทยที่อยู่ในกัมพูชาถูกอุ้มหาย นี่ไม่ใช่เคสแรกและอาจไม่ใช่เคสสุดท้าย ที่นักกิจกรรมผู้เรียกร้องสิทธิเสรีภาพ นักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชน รวมถึงนักเคลื่อนไหวเพื่อสิ่งแวดล้อม ในประเทศไทย ถูกบังคับให้สูญหาย หรือพบกับจุดจบอันไม่เป็นธรรม โดยที่กฎหมายไทยไม่สามารถเอาผิดกลุ่มผู้มีอิทธิพลหรือผู้กระทำผิดได้เลย
ย้อนกลับไปเมื่อ 6 ปีที่แล้ว…
วันที่ 17 เมษายน พ.ศ. 2557 ‘บิลลี’ หรือ ‘นายพอละจี รักจงเจริญ’ นักปกป้องสิทธิมนุษยชนชาวกะเหรี่ยงหายตัวไป ดีเอสไอพบพยานหลักฐานอันเป็นข้อพิสูจน์ว่าบิลลีเสียชีวิตแล้ว จนเมื่อต้นปีที่ผ่านมา อัยการฝ่ายคดีพิเศษมีความเห็นสั่งไม่ฟ้องต่อผู้ต้องหาคดีฆ่าบิลลี ด้วยเหตุว่าสำนวนคดียังไม่มีประจักษ์พยานที่เชื่อมโยงผู้ต้องหา
หรือย้อนกลับไปอีก เมื่อ 16 ปีที่แล้ว…
วันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2547 ‘นายสมชาย นีละไพจิตร’ ทนายความชาวมุสลิมและนักกิจกรรมด้านสิทธิมนุษยชน ถูกลักพาตัวจากการว่าความให้จำเลยชาวไทยมุสลิม ในคดีก่อการร้ายในจังหวัดชายแดนใต้ ซึ่งจำเลยอ้างว่าถูกซ้อมทรมาน จนถึงตอนนี้ยังดำเนินการลงโทษผู้กระทำความผิดไม่ได้
แล้วเหตุการณ์เช่นนี้ต้องเกิดขึ้นซ้ำอีกกี่ครั้ง?
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2020/07/forthosewhodiedtrying-1-1024x683.jpg)
คนต้องไม่ตายเพราะพูด ‘ความจริง’
ภาพถ่ายหน้าตรงของบุคคลที่ต่อสู้เพื่อส่วนรวม บ้านเกิด และสิ่งแวดล้อม กว่า 50 ชีวิต จัดวางในฉากหลังที่เป็นจุดเกิดเหตุ หรือสถานที่สุดท้ายก่อนพวกเขาจะหายตัวไป ซีรีส์ภาพถ่าย ‘แด่นักสู้ผู้จากไป’ For Those Who Died Trying เป็นเสียงสะท้อนที่ได้รับความสนใจอีกครั้ง และสร้างความตระหนักแก่คนทั่วไปมากขึ้น
ช่างภาพสารคดีชาวอังกฤษ ‘Luke Duggleby’ เจ้าของผลงาน อาศัยอยู่ที่ไทยมานานถึง 15 ปี คลุกคลีกับการรีเสิร์ชเรื่องราวความไม่เป็นธรรมที่เกิดขึ้นในประเทศไทย ลงพื้นที่ไปทำความเข้าใจกับบริบท และสัมผัสครอบครัวของเหยื่อที่ได้รับผลกระทบทั้งด้านจิตใจตลอดจนการใช้ชีวิต โดยใช้ระยะเวลาประมาณ 2 ปีในการรวบรวมโปรเจกต์นี้
เราอยากรู้ถึงแนวคิดเบื้องหลังโปรเจกต์ที่กำลังเป็นที่พูดถึงในวงกว้าง และมุมมองความคิดเห็นต่อสังคมไทย ในประเด็นความอยุติธรรมที่ยังไม่หายไปจากประเทศไทย จึงได้สัมภาษณ์คุณ Luke ในขณะที่เขาเพิ่งเดินทางกลับมาจาก จ.ศรีสะเกษ เพื่อทำงานในโปรเจกต์เกี่ยวกับเขื่อนราษีไศล ถึงผลกระทบต่อชุมชนในระยะยาวและการต่อสู้ของคนในชุมชนเมื่อ 30 ปีที่แล้ว ว่าชีวิตของพวกเขาเปลี่ยนไปอย่างไรเมื่อเขื่อนแห่งนี้ถูกสร้างขึ้น
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2020/07/forthosewhodiedtrying-2-1024x683.jpg)
‘คนตัวเล็ก’ มีชีวิตเป็นเดิมพัน
ซีรีส์ภาพถ่ายนี้มีจุดเริ่มต้นจากบุคคลหนึ่ง ที่ต่อสู้เพื่อความเป็นอยู่ของคนในชุมชนและสิ่งแวดล้อม ซึ่งคุณ Luke บอกว่าเป็นจุดเปลี่ยนในชีวิตและการทำงานของเขา จากวันแรกที่ไม่คิดว่าโปรเจกต์นี้จะเกิดขึ้นได้ จนวันนี้ผ่านมา 5 ปีแล้ว สื่อและผู้คนก็ยังให้ความสนใจ อย่างที่เขาตั้งใจจะเป็นกระบอกเสียงในเรื่องที่คนมักมองข้าม และพยายามหลีกเลี่ยงไม่เข้ามาข้องเกี่ยว
“วันหนึ่งผมได้พบกับ ‘จินตนา แก้วขาว’ ผู้หญิงนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนใน จ.ประจวบคีรีขันธ์ เธอต่อต้านการสร้างโรงไฟฟ้าถ่านหิน ตอนที่ผมได้ยินเรื่องราวของเธอ มันทั้งน่าเศร้าแต่ก็สร้างแรงบันดาลใจ ชุมชนของเธอคือหนึ่งในพื้นที่ที่ต่อสู้จนสำเร็จ ขณะเดียวกันเธอก็ทำให้ผมตระหนักว่า…
“มีคนอีกมากที่ลุกขึ้นสู้ แต่ต้องแลกด้วยชีวิต”
“ผมจึงเริ่มรีเสิร์ชเกี่ยวกับนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนที่ถูกฆาตกรรมหรือลักพาตัวในประเทศไทย ลิสต์รายชื่อยาวขึ้นเรื่อยๆ มันทำให้ผมตั้งใจที่จะบอกเล่าเรื่องราวเหล่านี้ หลังจากนั้นผมก็ร่วมงานกับ Protection International องค์กร NGO ด้านการปกป้องนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย และความร่วมมือจากกลุ่มคนที่สนับสนุนเรา ไม่ว่าจะเป็นอาสาสมัคร ครอบครัวของเหยื่อ และสหพันธ์เกษตรกรภาคใต้ (สกต.)”
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2020/07/forthosewhodiedtrying-3-1024x683.jpg)
เข้าถึงชุมชนเพื่อ ‘เข้าใจบริบท’
“โปรเจกต์ของผมส่วนใหญ่จะโฟกัสเรื่องการต่อสู้ของชุมชนในชนบท และผมก็อ่านสื่อไทยตลอด รวมถึงทำรีเสิร์ชเพื่อทำความเข้าใจเรื่องเหล่านี้ ถ้าผมอ่านเจอหรือได้ยินเกี่ยวกับชุมชน ผมจะมองประเด็นและทำความเข้าใจมันให้มากที่สุด ก่อนจะลงพื้นที่ไปใช้เวลาร่วมกับชุมชน และพูดคุยกับผู้คนเกี่ยวกับปัญหาในท้องถิ่น ผมพูดภาษาไทยจึงง่ายต่อการเข้าถึงและพูดคุยกับพวกเขา นั่นเป็นวิธีที่ดีที่สุดที่จะเข้าใจสิ่งต่างๆ
“แม้จะเป็นประเด็นอ่อนไหว แต่คนส่วนใหญ่อยากพูดถึงมัน
พวกเขาต้องการให้คนนอกได้รับรู้ว่าเกิดอะไรขึ้นบ้าง”
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2020/07/forthosewhodiedtrying-4-1024x683.jpg)
‘คนตัวใหญ่’ กอบโกยแต่ผลประโยชน์
“เคสจำนวนมากเกี่ยวข้องกับการต่อต้านสร้างเหมือง บนพื้นที่ที่ชาวบ้านเดือดร้อนเนื่องด้วยผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมจากการทำเหมือง เคสจำนวนมากเกี่ยวข้องกับการตัดไม้ผิดกฎหมาย ที่คนในชุมชนพยายามจะเข้าไปหยุดการตัดไม้ผิดกฎหมายในป่าใกล้ชุมชน เคสจำนวนมากเกี่ยวข้องกับการเข้าถึงที่ดินเพื่อทำการเกษตร ซึ่งมักจะขัดผลประโยชน์กับเจ้าของที่ดินที่มีอิทธิพล รวมถึงการต่อต้านบ่อขยะ โรงงานอุตสาหกรรม และการต่อต้านคอร์รัปชัน
“มนุษย์สามารถอยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่างยั่งยืน และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรในท้องถิ่น ซึ่งหากทำอย่างยั่งยืน ก็จะสามารถเลี้ยงชีพให้กับชุมชนที่อยู่ใกล้เคียงได้มากมาย แต่ปัญหาคือทุกวันนี้ทรัพยากรธรรมชาติกลับร่อยหรอลงไป และบ่อยครั้งที่บริษัทใหญ่จากภายนอกที่ดูแต่ผลกำไรไม่ว่ามันจะเป็นประโยชน์กับผู้ที่อยู่อาศัยหรือไม่ก็ตาม คนกลุ่มนี้มีอำนาจในการเอื้อกฎหมายให้การกระทำของพวกเขา ซึ่งเป็นอันตรายและก่อให้เกิดมลพิษ โดยไม่ต้องมีความรับผิดชอบต่อสังคมในรูปแบบใด ๆ
“ผู้มีอำนาจและคนทุจริตปฏิเสธความรับผิดชอบ
และให้ค่ากับเงินและผลประโยชน์อยู่เหนือชีวิตของผู้อื่น”
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2020/07/forthosewhodiedtrying-5-1024x683.jpg)
การตายต้องไม่ ‘สูญเปล่า’
“เรื่องหนึ่งที่ติดอยู่ในใจผมเสมอ คือ ‘นายสิงห์ทอง พุทธจันทร์’ ถูกยิงเสียชีวิต ที่ร้านค้าของตัวเองใน จ.เชียงราย เขาเพียงตั้งข้อถกเถียงถึงข้อดีข้อเสียของการสร้างโรงไฟฟ้าถัดจากหมู่บ้าน เขาถูกระบุว่าเป็นแกนนำต่อต้านซึ่งเป็นผลให้เขาเสียชีวิต หลังจากเหตุฆาตกรรมแนวคิดที่จะสร้างโรงไฟฟ้าก็หายไป จนทุกวันนี้ลูกสาวของเขาก็ไม่รู้แม้แต่ชื่อบริษัทที่จะมาสร้าง การไม่เคารพชีวิตของมนุษย์เช่นนี้น่าตกใจมาก
“ทุกครอบครัวที่ผมเจอได้สูญเสีย สามี หรือภรรยา พ่อ แม่ หรือลูกไป มันส่งผลอย่างมากกับครอบครัว ทั้งในด้านความรู้สึกและด้านการเงิน หลายคนต้องดิ้นรนต่อสู้และความเจ็บปวดก็ยิ่งแย่ลง เพราะพวกเขาไม่ได้รับความยุติธรรม จากเคสทั้งหมดที่กล่าวถึงในโปรเจกต์นี้ น้อยมากที่จะสามารถระบุตัวมือปืนหรือคนสั่งการได้แน่ชัด
“ซีรีส์ภาพถ่ายนี้เน้นไปที่ความเศร้า และอาจให้ความรู้สึกสงสาร แต่ในความสูญเสียนี้เราควรจดจำว่าประเทศไทยเต็มไปด้วยนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชน ที่ยืนหยัดต่อสู้เพื่อความจริงและความยุติธรรมจนทุกวันนี้
“พวกเขาไม่ต้องการให้ใครมาโศกเศร้าเสียใจ
แต่อยากให้ผู้คนได้ยินเสียงและสนับสนุนพวกเขา”
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2020/07/forthosewhodiedtrying-6-1024x683.jpg)
การต่อสู้เพื่อ ‘สิทธิในที่ดินทำกิน’
“อีกหนึ่งชุมชนที่ผมเจอจากการทำโปรเจกต์ For Those Who Died Trying คือเรื่องราวของ ‘คลองไทรพัฒนา’ ใน จ.สุราษฎร์ธานี เป็นชุมชนเกษตรกรเล็กๆ สมาชิกของสหพันธ์เกษตรกรภาคใต้ (สกต.) ที่ต่อสู้เพื่อสิทธิในที่ดินทำกินและการจัดสรรที่ดินในรูปแบบโฉนดชุมชนเป็นเจ้าของที่ดินมานานกว่า 10 ปี กับบริษัทน้ำมันปาล์มที่ใช้วิธีการที่รุนแรงและอันตรายในการไล่คนในชุมชนออกจากที่ดินที่ควรจะเป็นผืนดินที่ทำกินของพวกเขา ส่งผลให้คนในชุมชนเสียชีวิต 4 คน
“เรื่องราวนี้น่าสะเทือนใจและมักไม่ได้รับการพูดถึงจากสื่อ ผมจึงเข้าไปอยู่ร่วมกับชุมชนหลายครั้งเป็นเวลาหลายปี เพื่อบอกเล่าเรื่องราวของพวกเขา การเข้าถึงที่ดินสำหรับเกษตรกรรายย่อยเป็นปัญหาใหญ่ที่นี่
“ทันทีที่มีการสูญเสียที่ดิน ชีวิตของพวกเขาก็เปลี่ยนไปอย่างสมบูรณ์”
![](https://urbancreature.co/wp-content/uploads/2020/07/forthosewhodiedtrying-7-1024x683.jpg)
‘เสียงประชาชน’ มีค่า
“ผมคิดว่าเสียงเรียกร้องของประชาชนที่ขยายใหญ่ขึ้น ช่วยสร้างความตระหนักในสังคม และบางครั้งมันก็ช่วยกดดันเจ้าหน้าที่ให้เร่งดำเนินการ แต่สำหรับประเทศไทยแค่นี้อาจไม่พอ อย่างกรณีของบิลลี พอละจี และสมชาย นีละไพจิตร ซึ่งเป็นข่าวที่สาธารณชนให้ความสนใจมาก แต่ก็ยังไม่ได้รับความยุติธรรมที่แท้จริงให้แก่ครอบครัวของเหยื่อ หลายๆ อย่างในประเทศไทยควรต้องเปลี่ยน เสียงของประชาชนจึงจะสามารถสร้างอิมแพกต์ได้
“วัฒนธรรมการคอร์รัปชันและการไม่ต้องรับโทษลอยนวลพ้นผิด ทำให้ความยุติธรรมที่นี่เกิดขึ้นได้ยาก”
“กว่าทั้งสองสิ่งนี้จะได้รับการแก้ไข มันอาจจะเป็นไปได้ยากที่เราจะเห็นการเปลี่ยนแปลง แต่มันจะเกิดขึ้นทีละสเต็ปโดยการสนับสนุนและการโปรโมตการทำงานของนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะการเคลื่อนไหวในระดับรากหญ้าที่ผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลง เราสามารถช่วยให้มันเกิดเร็วขึ้นได้”
สามารถชมนิทรรศการภาพถ่ายออนไลน์ได้ที่ : http://www.maiiam.com/forthosewhodiedtrying/